10/05/2010, 11:10 μμ
Κατηγορίες:
Ετικέτες: ιδεολογια, κριση
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Ζούμε αυτές τις μέρες τη μεγάλη επιστροφή των εκσυγχρονιστικών προσεγγίσεων. Αυτό που για την κοινωνία παρουσιάζεται ως εφιάλτης, για τους εκσυγχρονιστές αποτελεί μια ευκαιρία δικαίωσης. Από τον ΙΟΒΕ μέχρι τον Αλέκο Παπαδόπουλο και από τον Μητσοτάκη μέχρι τα δελτία ειδήσεων ακούμε ότι το πρόβλημα δεν είναι ούτε το ΔΝΤ ούτε και τα διάφορα πακέτα μέτρων.Για την κατάντια μας δεν φταίει ούτε η παγκόσμια οικονομική κρίση ούτε η οικονομική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. Αυτά που θα γίνουν έπρεπε να τα είχαμε κάνει από μόνοι μας εδώ και καιρό. Τώρα θα γίνουν, με μεγαλύτερο κόστος λόγω καθυστέρησης, αλλά ο δρόμος που έχει χαραχθεί είναι μονόδρομος και στη σωστή κατεύθυνση.
Εντυπωσιάζει, βέβαια, η μετριοφροσύνη των εκσυγχρονιστών. Είναι σαν μετά το 1996 να μην είχαν τα βασικά πόστα αυτής της χώρας, σαν να μην κατάφεραν να ιδιωτικοποιήσουν ένα πολύ σημαντικό μέρος του Δημοσίου, σαν να μην είχαν προωθήσει τις ευέλικτες μορφές εργασίας με αποτέλεσμα το «μπλοκάκι» και η επισφάλεια να έχουν καθιερωθεί στην αγορά εργασίας, σαν να μην είχαν μειώσει το μερίδιο της εργασίας υπέρ των κερδών, σαν να μην είχαν εξασφαλίσει τη φιλελευθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος που υποτίθεται θα οδηγούσε στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας και των καταναλωτών που ήταν τόσο πίσω από τους δανειζόμενους πολίτες σε άλλες οικονομίες, και, τέλος, σαν να μην είχαν δώσει έμφαση στα μεγάλα έργα υποδομής που θα ενίσχυαν τη μεγάλη δυναμική της επιχειρηματικότητας. Οι εκσυγχρονιστές μας δεν μένουν σε αυτά, πάντα κοιτάν μπροστά αφού δεν τους αφήσαμε να ολοκληρώσουν το έργο τους.
Δεν θα μείνω στις εξωτερικές πηγές της ελληνικής κρίσης ούτε στο γεγονός ότι οι εκσυγχρονιστές συστηματικά χλεύαζαν όλες αυτές τις φωνές που αμφισβητούσαν τη δυνατότητα του οικοδομήματος της ευρωζώνης να αντιμετωπίσει μια κρίση. Το τελευταίο μάς το θυμίζει ο Paul Krugman στους «New York Times» (30/4/10), όπου επισημαίνει ότι, «όταν ξεσπάει η κρίση οι κυβερνήσεις χρειάζεται να έχουν τη δυνατότητα δράσης. Αυτό ξέχασαν οι αρχιτέκτονες του ευρώ -και αυτό είναι που χρειάζεται οι υπόλοιποι να θυμούνται».
Κόντρα στις συμβολές των εκσυγχρονιστών, θα πρόσθετα εγώ. Εδώ, όμως, θα ήθελα να επικεντρωθώ σε άλλα κενά της εκσυγχρονιστικής αφήγησης. Το πρώτο κενό έχει να κάνει με την κριτική που ασκούν στο αναποτελεσματικό κράτος, στη διαφθορά, στο πελατειακό σύστημα. Αυτή η κριτική βεβαίως στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα, αν και η αριστερή κριτική θα έδινε επίσης έμφαση στην αυταρχικότητα του κράτους, στις ιεραρχικές δομές, στη συχνή περιφρόνηση των πραγματικών αναγκών αυτών που χρειάζονται τις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, στην έλλειψη δημοκρατίας. Επρεπε να είναι κοινός τόπος ότι ένας πολύ διαφορετικός δημόσιος τομέας αποτελεί βασική προϋπόθεση για μια άλλη διέξοδο από την κρίση. Παρ’ όλο αυτό, η εκσυγχρονιστική ερμηνεία δεν είναι πειστική. Ο λόγος έχει να κάνει με το βέλος της αιτιότητας. Για τους εκσυγχρονιστές η ελληνική οικονομία δεν πάει καλά επειδή υποφέρει από τις δυσλειτουργίες του δημόσιου τομέα. Η αφήγηση υπονοεί ότι μια οικονομία της αγοράς, όταν ελευθερωθεί από το κακό κράτος, μπορεί να κάνει θαύματα, να αυξήσει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα, να προωθήσει τις εξαγωγές και με αυτό τον τρόπο να μεγαλώσει η πίτα για μια μελλοντική μοιρασιά.
Το κράτος πρέπει να είναι μικρότερο και επιτελικό, να μεριμνά για τις ανάγκες του κεφαλαίου (υποδομές, εκπαίδευση κ.λπ.), να προβάλλει κάποιο δίκτυο προστασίας για τους χαμένους της αγοράς. Η νομιμοποίηση του συστήματος θα βασίζεται στην αποτελεσματικότητά του: οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες θα δίνουν τη συγκατάθεσή τους γιατί θα υπάρχουν δουλειές, ικανοποιητικοί μισθοί και συντάξεις.
Αλλά το βέλος της αιτιότητας μπορεί να αντιστραφεί. Η διαφθορά, το ρουσφέτι, οι πελατειακές σχέσεις μπορεί να υπάρχουν επειδή στις συνθήκες της Ελλάδας το συγκεκριμένο νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο δεν μπορεί να φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, δεν μπορούν όλες οι οικονομίες να έχουν τις ίδιες επιτυχίες, ούτε να βασιστούν όλες στις εξαγωγές (κάτι που δε λένε να καταλάβουνε οι Γερμανοί στη σημερινή συγκυρία).
Πάντα στην ιστορία του καπιταλισμού οι πιο επιτυχημένες περιοχές μπόρεσαν να «εξαγάγουν» μέρος των προβλημάτων τους σε άλλες κοινωνικές ομάδες και σε άλλες περιοχές. Μάλιστα οι πετυχημένοι συνήθως «συμβούλευαν» τις χώρες που ήταν πίσω τους να πετάξουν όλα τα οικονομικά εργαλεία που οι ίδιοι χρησιμοποίησαν (κρατικές και χρηματοπιστωτικές παρεμβάσεις και επιδοτήσεις) για την επιτυχία τους!
Δεν είναι ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε καπιταλισμό ή ότι ο δικός μας καπιταλισμός είναι εξαρτημένος. Υπήρχαν μετά το 1996 πολλοί δυναμικοί κλάδοι, και δεν εννοώ μόνο τις τράπεζες, αλλά μπορεί επίσης αυτό το μοντέλο να έχει συγκεκριμένα όρια. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε οι αντιστάσεις στις εκσυγχρονιστικές προσταγές δεν είναι παράλογες. Το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. θέλουν να κερδίζουν τις εκλογές. Θέλουν επίσης να δημιουργούν ταξικές συμμαχίες για να προστατέψουν το οικονομικό μοντέλο και τις καπιταλιστικές τάξεις που έχουμε, και όχι τον καπιταλισμό που υπάρχει μόνο στις φαντασιώσεις των εκσυγχρονιστών. Και από αυτή την οπτική γωνιά το αναποτελεσματικό κράτος έχει τη χρησιμότητά του.
Αυτό το επιχείρημα ενισχύεται από ένα δεύτερο κενό στην εκσυγχρονιστική αφήγηση. Γιατί η αχίλλειος πτέρνα των εκσυγχρονιστών είναι ότι η κρίση του 2008 δεν ξέσπασε σε κάποιες οικονομίες που δεν μπόρεσαν να απαλλαχθούν από τον κρατισμό. Αντιθέτως οι δυο χώρες που είχαν, και ενδεχομένως θα έχουν ξανά στο μέλλον, το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν οι ΗΠΑ και η Βρετανία.
Οι πιο φιλελεύθερες χώρες δηλαδή, όπου η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας δεν βασίστηκε, βέβαια, μόνο στον Reagan και στη Thatcher αλλά στην ηγεμονία του εκσυγχρονιστικού μπλοκ εντός του Δημοκρατικού Κόμματος και του Εργατικού Κόμματος. Αρα κάποιο σοβαρό πρόβλημα υπάρχει με το μοντέλο στην καθαρή του μορφή και όχι στην ατελή ή καθυστερημένη εφαρμογή του.
Η εκσυγχρονιστική ερμηνεία περιορίζει τη μεγάλη κρίση του 2008 σε κάποιες δυσλειτουργίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δεν μπορεί να εξετάσει σε βάθος ούτε τις παγκόσμιες μακροοικονομικές ανισορροπίες ούτε τις κοινωνικές ρίζες της κρίσης με τις μεγάλες ανισότητες που δημιούργησε το οικονομικό μοντέλο μετά από το 1980. Ετσι, οι εκσυγχρονιστές ελπίζουν ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στην εποχή της ηγεμονίας τους. Μόνο που συνεχίζουν να υποθέτουν αυτό που είναι προς απόδειξη. Οτι το μοντέλο που τόσο αγάπησαν είναι βιώσιμο μετά τα γεγονότα των τελευταίων ετών είτε για τις προωθημένες καπιταλιστικές οικονομίες είτε για τις λιγότερο προωθημένες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου