Σάββατο 22 Σεπτεμβρίου 2012

ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Από τη «Λευκή Βίβλο» στο σήμερα

 
ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
Από τη «Λευκή Βίβλο» στο σήμερα
 
Η νέα επίθεση της κυβέρνησης για το τσάκισμα σε ό,τι έχει απομείνει από το Σύστημα Κοινωνικής ασφάλισης, με νέα αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, μείωση έως κατάργηση των εργοδοτικών εισφορών, νέα δραστική μείωση των συντάξεων, έχει τις ρίζες της στη «Λευκή Βίβλο» της ΕΕ, δηλαδή στα 1994 και ιδιαίτερα στη «Στρατηγική της Λισαβόνας.
Σύμφωνα με τη «Λευκή Βίβλο» η μείωση του λεγόμενου «κόστους εργασίας» μπορεί να επιτευχθεί:
-- Με τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών, που χρηματοδοτούν οικογενειακά επιδόματα, ελάχιστες παροχές γήρατος, σοβαρές ασθένειες, μακροχρόνια ανεργία.
«Στις περιπτώσεις αυτές -αναφέρεται- η μείωση θα μπορούσε να αφορά αρχικά τις εισφορές, οι οποίες χρηματοδοτούν δαπάνες που εντάσσονται κανονικά στα πλαίσια της εθνικής αλληλεγγύης: οικογενειακά επιδόματα, ελάχιστες παροχές γήρατος, σοβαρές ασθένειες, μακροχρόνια ανεργία» (θέση 8.3).
-- Με τη μείωση των κοινωνικών εισφορών, που αφορούν τις «θέσεις απασχόλησης, που δεν απαιτούν ειδίκευση» (θέση 8.2). Εδώ ο ανειδίκευτος και ο νέος εργάτης αποτελούν ειδικούς στόχους στη γενικευμένη επίθεση του κεφαλαίου.
Και επειδή ο επιδιωκόμενος στόχος είναι η μείωση του «κόστους εργασίας», ορίζεται:
«Η μείωση αυτή θα μπορούσε να αφορά... τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης των εργοδοτών» (θέση 9.3).
Και «Μείωση του σχετικού κόστους εργασίας σε σχέση με τους άλλους συντελεστές της παραγωγής... με μείωση π.χ. των εισφορών των εργοδοτών για την κοινωνική ασφάλιση» (θέση 8.8).
Η έναρξη εφαρμογής αυτών των μέτρων στην Ελλάδα, έγινε κυρίως από τις αρχές της 10ετίας του '90 και μετά, στο όνομα των κινδύνων βιωσιμότητας των Ταμείων. Ετσι η τότε κυβέρνηση της ΝΔ, άνοιξε το δρόμο των ανατροπών, ψηφίζοντας το νόμο 2084/92, που προβλέπει: Θεσμοθέτηση του ειδικού καθεστώτος για τους ασφαλιζόμενους απ' την 1.1.1993. Οριο ηλικίας για τους άνδρες και τις γυναίκες το 65ο έτος. Ελάχιστος χρόνος ασφάλισης 15 χρόνια. Βάση υπολογισμού της σύνταξης οι αποδοχές της τελευταίας πενταετίας, χωρίς δώρα εορτών. Σύνταξη κύρια για 35 χρόνια ασφάλισης, το 60% των συντάξιμων αποδοχών και επικουρική σύνταξη το 20%. Για να έρθει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 1998 με το «μίνι ασφαλιστικό» να ξεκινήσει συγχωνεύσεις Ταμείων και να αντιμετωπίσει τα χρέη από εργοδοτικές εισφορές (χαριστικές ρυθμίσεις αφού ουσιαστικά γίνονται άτοκα). Σήμερα προετοιμάζουν την καθιέρωση του τριφασικού συστήματος, δηλαδή μιας εθνικής σύνταξης επιδοματικού χαρακτήρα, μιας επικουρικής με ανταποδοτικό χαρακτήρα και μιας ιδιωτικής για όσους ασφαλιστούν σε ιδιωτική εταιρεία. Μόνο που οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν έτοιμα πακέτα και για τη διαχείριση των επικουρικών συντάξεων. Από τότε, από το 2000, συζητούσαν μέτρα τα οποία εφαρμόζονται σήμερα.
Στη συνέχεια ήρθε η Σύνοδος Κορυφής της Λισαβόνας το Μάρτη του 2000 με στρατηγικό στόχο: «Να γίνει η οικονομία της ΕΕ ανταγωνιστικότερη των ΗΠΑ».
Εννοούν, να απολαμβάνουν τα ευρωπαϊκά μονοπώλια όρους, που θα τους επιτρέπουν να αυξάνουν τα κέρδη τους και να κινούνται από καλύτερες θέσεις στις εθνικές και διεθνείς αγορές.
Γι' αυτό οι αποφάσεις της Λισαβόνας προβλέπουν:
  • Σκληρή και παρατεταμένη λιτότητα.
  • Επέκταση της απασχολησιμότητας. Δηλαδή, σκληρό χτύπημα της σταθερής εργασίας και υποκατάστασή της από μορφές ελαστικής υποαπασχόλησης.
  • Μεγαλύτερη προτεραιότητα στη λεγόμενη «διά βίου μάθηση», στην οποία θα οδηγούνται άνεργοι και εργαζόμενοι, για να πάρουν, υποτίθεται, εφόδια.
Επί της ουσίας, πρόκειται για ευκαιριακές γνώσεις χωρίς αντίκρισμα.
Ολα αυτά συγκλίνουν σε ένα φαύλο κύκλο, που θα αρχίζει με την ανεργία, θα συνεχίζει με την ψευτοκατάρτιση και την υποαπασχόληση και θα κλείνει πάλι με την ανεργία, σε περιβάλλον συνεχούς υποβάθμισης των μισθών, των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων.
Οι αποφάσεις της Λισαβόνας δεν αφορούν μόνο στις εργασιακές σχέσεις και τους όρους αμοιβής. Αφορούν στην Κοινωνική Ασφάλιση, στα συνταξιοδοτικά δικαιώματα, στην Υγεία και την Πρόνοια. Οι αποφάσεις της Λισαβόνας είναι σαφέστατες.
Μιλούν για μέτρα διασφάλισης της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών συστημάτων.
Η βιωσιμότητα είναι ο «Δούρειος ιππος» για τις ανατροπές δικαιωμάτων και την οικοδόμηση ενός αντεργατικού συστήματος, το οποίο όχι μόνο δεν μπορεί να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων, αλλά θα τους φορτώνει συνεχώς και νέα βάρη, θα χειροτερεύει την κατάστασή τους.
Οι αντεργατικές αλλαγές στην Κοινωνική Ασφάλιση, που γίνονται στο έδαφος της επέκτασης της μερικής απασχόλησης, προωθούνται σε δύο κατευθύνσεις:
1. Από τη μία, έχουμε την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, την καθήλωση των συντάξεων, την αύξηση των εισφορών των εργαζομένων, τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών και της κρατικής χρηματοδότησης.
2. Από την άλλη, έχουμε την ιδιωτικοποίηση της Κοινωνικής Ασφάλισης, την πλοκή της με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και το Χρηματιστήριο. Αιχμή αυτής της εξέλιξης αποτελούν τα λεγόμενα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία, που καθιερώθηκαν και στην Ελλάδα με το νόμο 3029/2002 της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος γίνεται σήμερα σημαία από την κυβέρνηση της ΝΔ.
Το μέλλον της Κοινωνικής Ασφάλισης, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της ΕΕ, τους σχεδιασμούς του κεφαλαίου, συνδέεται με τη δημιουργία τριών πυλώνων:
Ο πρώτος προβλέπει προνοιακές κύριες συντάξεις. Ο δεύτερος αφορά στα λεγόμενα επαγγελματικά ταμεία (τα οποία οδηγούν στην εκτόπιση της επικουρικής ασφάλισης) και προβλέπουν σύνταξη ανάλογα με την απόδοση που θα έχουν οι επενδύσεις τους στο Χρηματιστήριο. Ο τρίτος αφορά στην καθαρά ιδιωτική ασφάλιση από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, που θα αναπτύσσονται, τόσο στον τομέα των συντάξεων, όσο και στον τομέα της Υγείας.
Μετά τη Λισαβόνα ακολούθησαν οι Σύνοδοι Κορυφής στη Στοκχόλμη, στο Λάακεν, στη Βαρκελώνη κ.λπ. Σε κάθε Σύνοδο έγιναν προσαρμογές, συμπληρώσεις με μεγαλύτερη επιθετικότητα.
Η εφαρμογή της στην Ελλάδα επιδιώχτηκε με τις προτάσεις του τότε υπουργού Εργασίας της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ Α. Γιαννίτση το Μάρτη του 2001. Εχει τη σημασία της η καταγραφή τους παρ' όλο που με την ανάπτυξη της ταξικής πάλης με μοχλό το ΠΑΜΕ, και την τεράστια απεργιακή κινητοποίηση τον Απρίλη του 2001, το σχέδιο αυτό αποσύρθηκε, αλλά οι προτάσεις του άρχισαν να εφαρμόζονται σταδιακά αμέσως μετά από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ στη συνέχεια (νόμοι Ρέππα, Πετραλιά, Κουτρομάνη), και ολοκληρώνονται σήμερα. Ας τις δούμε:
Τι προβλέπει το σχέδιο Γιαννίτση
1. Αυξάνονται τα όρια συνταξιοδοτικής ηλικίας στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα για άνδρες και γυναίκες, στα 65 χρόνια όπως ισχύει για τους νεοασφαλιζόμενους από 1.1.93, σύμφωνα με τον αντιδραστικό νόμο 2084/92 της ΝΔ.
Δηλαδή, η κυβέρνηση όχι μόνο έρχεται σε αντίθεση με τη θέση των εργαζομένων για την κατάργηση των αντιασφαλιστικών νόμων της περιόδου 1990-1993 της ΝΔ και το αντεργατικό καθεστώς που επιβλήθηκε, αλλά στηρίζεται σ' αυτό το καθεστώς, το επεκτείνει σε όλους τους ασφαλισμένους και το προσαρμόζει ακόμα σε πιο αντιλαϊκή κατεύθυνση.
Με τα αντιλαϊκά μέτρα παρατείνεται ο εργάσιμος βίος, η διαδικασία της εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Καταπατείται το δικαίωμα των εργαζομένων να ζήσουν ορισμένα χρόνια απαλλαγμένοι από τα βάρη των υποχρεώσεων της συμμετοχής στην παραγωγική διαδικασία. Ερχεται -όσο μακάβριο και αν είναι- πιο κοντά η έναρξη της συνταξιοδότησης με το θάνατο.
Η αύξηση των ορίων ηλικίας προωθείται σε συνθήκες αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας και συγκέντρωσης τεράστιου πλούτου, που αντικειμενικά επιτρέπει στους εργαζόμενους και στους συνταξιούχους να ζήσουν καλύτερα, αλλά η διαδικασία αυτή προσκρούει στο καθεστώς της κυριαρχίας των μονοπωλίων και στην πολιτική που υπηρετεί τα συμφέροντά τους.
Οι εργαζόμενοι καλούνται να δώσουν τη μάχη επιθετικά απαιτώντας τη μείωση του ορίου συνταξιοδοτικής ηλικίας, διεκδικώντας συνταξιοδότηση στα 60 και τα 55 χρόνια για άνδρες και γυναίκες αντίστοιχα - 55 και 50 για τα βαρέα, ανθυγιεινά επαγγέλματα.
2. Επισφραγίζεται η αύξηση των ημερών ασφάλισης για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος και γενικεύεται η νομοθετική ρύθμιση της ΝΔ που απαιτεί τη συμπλήρωση 4.500 ημερών ασφάλισης (15 εργάσιμα χρόνια) για την κατώτερη σύνταξη.
Με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση επικυρώνει, για όλους τους εργαζόμενους, την κατάργηση της προϋπόθεσης των 4.050 ημερών ασφάλισης για την κατοχύρωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος που ίσχυε μέχρι το 1992 και έρχεται σε αντίθεση με το αίτημα των εργαζομένων που απαιτούν τη μείωση του χρόνου ασφάλισης για την κατοχύρωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος.
3. Καταργείται η 35ετία ως προϋπόθεση κατοχύρωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος ανεξαρτήτως ηλικίας και επιβάλλεται ο εξοντωτικός όρος της συμπλήρωσης 40 χρόνων ασφάλισης ή 12.000 ημερών εργασίας.
Πρόκειται για μέτρο που εκφράζει σαδιστική αντεργατική αντίληψη, ενώ ακόμα και ο πιο απλός υπολογισμός δείχνει ότι το μέτρο καθίσταται απαγορευτικό ιδιαίτερα σε συνθήκες αυξημένης ανεργίας και εξάπλωσης της μερικής απασχόλησης.
Αποκτά ιδιαίτερη σημασία όχι μόνο η εφαρμογή της 35ετίας αλλά και η διεκδίκηση του αιτήματος της συνταξιοδότησης στα 30 χρόνια ασφάλισης ή 9.000 μέρες εργασίας ανεξαρτήτως ηλικίας, που ανταποκρίνεται στις συνθήκες αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας και δίνει ουσιαστική απάντηση στο πρόβλημα της εντεινόμενης φθοράς της εργατικής δύναμης.
4. Μέσα από τη διαδικασία της επανεξέτασης των βαρέων - ανθυγιεινών επαγγελμάτων ανοίγει ο δρόμος για τον αποχαρακτηρισμό σειράς ειδικοτήτων και επαγγελμάτων, για το χτύπημα αυτής της σημαντικής κατάκτησης. Αυτός είναι ο στόχος της κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, των βιομηχάνων και δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού και συζήτησης για το «ποιος θα γλιτώσει».
Το αντεργατικό αυτό μέτρο προωθείται σε συνθήκες που επιβάλλουν αποφασιστικότερα μέτρα προστασίας των εργαζομένων οι οποίοι είναι εκτεθειμένοι σε βλαπτικούς, επικίνδυνους παράγοντες και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών που «εκσυγχρονίζονται» και πολλαπλασιάζονται.
Το αίτημα που βγάζει η ίδια η ζωή αφορά στην επέκταση του θεσμού των βαρέων-ανθυγιεινών αλλά και στη λήψη πρόσθετων μέτρων προστασίας των εργαζομένων κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας, καθώς και μέτρων πρόωρης συνταξιοδότησης και ειδικής μέριμνας κατά τη διάρκεια της «απομαχίας».
5. Μειώνεται το ύψος των συντάξεων τόσο μέσα από την αρνητική αλλαγή της σχέσης ανάμεσα στη σύνταξη και το μισθό, όσο και μέσα από τον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων.
Με τα αντιλαϊκά μέτρα επιβάλλεται ο καθορισμός της κύριας σύνταξης στο 60% του μισθού - από το 80% που ισχύει σήμερα - ενώ ο υπολογισμός της σύνταξης καθορίζεται στη βάση του μέσου όρου των μισθών της τελευταίας δεκαετίας και καταργείται ο υπολογισμός της σύνταξης με βάση τον τελευταίο μισθό που ισχύει, π.χ., για το δημόσιο ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και το μέσο όρο των μισθών της τελευταίας 5ετίας που ισχύει για το ΙΚΑ.
Πρόκειται για δραστική μείωση των κύριων και επικουρικών συντάξεων, που θα ξεπεράσει ακόμα και το 50%.
Οι συνέπειες είναι βαρύτατες.
Μέσα από τα αντιλαϊκά μέτρα προβάλλει η οδυνηρή τάση της υποβάθμισης των συντάξεων, της ζωής των συνταξιούχων και των οικογενειών τους. Προωθείται ο στόχος της κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη σταδιακή μετατροπή των συντάξεων -όχι μόνο των κατώτερων συντάξεων- σε επιδόματα.
6. Στα πλαίσια αυτής της τάσης πρέπει να εξεταστεί το κυβερνητικό μέτρο για την κατάργηση των κατώτερων συντάξεων, που μετατρέπονται σε «βοηθήματα φιλανθρωπίας».
Είναι γνωστό ότι με τα αντιασφαλιστικά μέτρα της ΝΔ αποδεσμεύτηκε η κατώτερη σύνταξη από τα 20 Ημερομίσθια Ανειδίκευτου Εργάτη (ΗΑΕ) και κατέληξε να καλύπτει μόνο περίπου τα 15,5 ΗΑΕ που συμπληρώνονται μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις, στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων, από το περιβόητο Επίδομα Αλληλεγγύης (ΕΚΑΣ), που αποτελεί το όχημα για την κατάργηση των κατώτερων συντάξεων.
Με τα νέα μέτρα η σημερινή κατώτερη σύνταξη του ΙΚΑ (σύνταξη πείνας) που είναι 124.150 δρχ. οδηγείται στην ακόμα μεγαλύτερη κατάντια των 60.000 δρχ. περίπου.
Οι κυβερνητικές αναφορές περί αύξησης αυτού του άθλιου ποσού με (προαιρετικό) επίδομα αλληλεγγύης τύπου ΕΚΑΣ, το οποίο θα στηρίζεται σε εισοδηματικά κριτήρια, δεν πρέπει να ξεγελάσει κανέναν.
Η ουσία είναι ότι η αντεργατική πολιτική της λεγόμενης ανταποδοτικότητας σπάζει κόκαλα και θα την πληρώσουν ακριβά οι συνταξιούχοι.
Η φτώχεια θα επεκταθεί με ραγδαίους ρυθμούς και αυτό προσπαθεί να ελέγξει η κυβέρνηση με τα δίκτυα της μιζέριας, με τα λεγόμενα προγράμματα καταπολέμησης της φτώχειας που προδιαγράφουν την προοπτική που θα βιώσουν χιλιάδες και χιλιάδες εργαζόμενοι και συνταξιούχοι.
Οι εργαζόμενοι καλούνται να διεκδικήσουν τα 20 ημερομίσθια του ανειδίκευτου εργάτη ως βάση της κατώτερης σύνταξης, να απαιτήσουν ουσιαστικές αυξήσεις στις συντάξεις και καθορισμό της σύνταξης στο 80% του μισθού. Παλεύοντας ταυτόχρονα για μισθούς και ημερομίσθια που θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες αυξημένες ανάγκες γιατί διαφορετικά η υποβάθμιση των μισθών θα παρασέρνει συνεχώς προς τα κάτω τις συντάξεις.
7. Η θέση της κυβέρνησης για τη χρηματοδότηση του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης αποτελεί χειρίστου είδους πρόκληση σε βάρος των εργαζομένων.
Λέει το εξής: Παρατείνεται η διατήρηση της τριμερούς χρηματοδότησης για τους μετά την 1.1.93 ασφαλισμένους.
Με τη θέση αυτή η κυβέρνηση συνεχίζει να αρνείται την καθιέρωση κρατικής εισφοράς για τους ασφαλισμένους μέχρι το 1993.
Ταυτόχρονα,
Α) Η κυβέρνηση αρνείται να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του κράτους και για τους νεοασφαλιζόμενους από 1.1.93 αφού, όπως είναι γνωστό, οφείλει στα Ταμεία ποσά εκατοντάδων δισεκατομμυρίων.
Β) Αρνείται να καταβάλει χρόνιες οφειλές του κράτους που ανέρχονται σε τρισεκατομμύρια δραχμές, από την εκμετάλλευση των αποθεματικών των Ταμείων (που τα χρησιμοποίησε χωρίς τόκους για δεκαετίες), την άσκηση της λεγόμενης κοινωνικής πολιτικής με τα χρήματα των ασφαλισμένων (π.χ., συντάξεις παλιννοστούντων Αιγυπτιωτών, συγχωνεύσεις προβληματικών Ταμείων, πρόωρες συνταξιοδοτήσεις κ.ά.) - υποχρεώσεις δηλαδή του κρατικού προϋπολογισμού.
Γ) Υποθάλπει την εισφοροδιαφυγή της εργοδοσίας, ιδιαίτερα του μεγάλου κεφαλαίου, που υπολογίζεται σε 1 τρισεκατομμύριο το χρόνο.
Συντηρεί τη «μαύρη» - ανασφάλιστη εργασία. Ενώ πρόσφατα με το νόμο 2874/2000 για την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων μείωσε την εργοδοτική εισφορά υπέρ του κλάδου κύριας σύνταξης του ΙΚΑ κατά 2% στο όνομα της τόνωσης της απασχόλησης!
Στη βάση των παραπάνω στοιχείων και με δεδομένο ότι η ανεργία αγκαλιάζει περισσότερους από 550.000 ανθρώπους ενώ επεκτείνονται οι ελαστικές μορφές απασχόλησης, γίνεται φανερό ότι με την πολιτική της κυβέρνησης τα βάρη της χρηματοδότησης, τα βάρη των οικονομικών προβλημάτων των Ταμείων, που δημιουργεί η αντιλαϊκή πολιτική, θα τα σηκώσουν με ακόμα πιο δυσβάσταχτους όρους οι ίδιοι οι εργαζόμενοι.
Εδώ βρισκόμαστε σήμερα, και αυτό το ομολογεί όχι μόνο το κυβερνητικό τερατούργημα για την αύξηση των ορίων ηλικίας, τη μείωση των συντάξεων, τη χειροτέρευση των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, αλλά και τα άλλα αντιλαϊκά μέτρα, που αφορούν στην επιβολή των ιδιωτικο-οικονομικών κριτηρίων στα νοσοκομεία, την περικοπή, την υποβάθμιση των υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας.
Από τη στιγμή που η επιλογή της κυβέρνησης, της ΝΔ, της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι η δραστική μείωση των κρατικών και εργοδοτικών υποχρεώσεων, στο όνομα της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και της ενίσχυσης του μεγάλου κεφαλαίου, το βάρος θα μετατοπίζεται συνεχώς προς την πλευρά των εργαζομένων, με περικοπές δικαιωμάτων και κοινωνικών παροχών, με νέα αντιλαϊκά «πακέτα». Πάντα βεβαίως με το επιχείρημα της «βιωσιμότητας» των Ταμείων που αποτέλεσε και το ψευτοεπιχείρημα της ΝΔ στις αρχές της δεκαετίας του '90 αλλά δεν πέρασαν ούτε 10 χρόνια και η επίθεση κατά των εργαζομένων κλιμακώθηκε.
Ετσι σήμερα το ζήτημα των στόχων πάλης για τη χρηματοδότηση του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης τίθεται ακόμα πιο καθαρά:
-- Πάλη για την καταβολή των κλεμμένων και το χτύπημα της εισφοροδιαφυγής με σαφή προσανατολισμό: Να μην επιβληθεί καμία πρόσθετη επιβάρυνση στους ασφαλισμένους, να ικανοποιηθεί το δίκαιο αίτημα της μείωσης του ποσοστού της συμμετοχής των εργαζομένων στην προοπτική της απαλλαγής τους από τις ασφαλιστικές εισφορές.
-- Το κόστος χρηματοδότησης της Υγείας και της Πρόνοιας να το αναλάβει άμεσα το κράτος, με τη συμμετοχή της εργοδοσίας, ιδιαίτερα του μεγάλου κεφαλαίου.
Ο ρόλος της ΕΕ στο Ασφαλιστικό
Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής των «15» στη Στοκχόλμη γύρω από το Ασφαλιστικό ήταν σαφείς: Μέχρι τα τέλη του 2001 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εντέλλεται να «προχωρήσει στην έγκριση του κανονισμού ...για το συντονισμό των συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης» στο πλαίσιο της ΕΕ (άρθρο 32 των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου Κορυφής της Στοκχόλμης). Μέχρι τα τέλη Δεκέμβρη λοιπόν πρέπει ο καθένας εκ των «15» και όλοι μαζί να έχουν «καθαρίσει» με το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα στις χώρες τους. Γι' αυτό και ο κ. Σημίτης μας έκανε τη χάρη να επεκτείνει τον ...«κοινωνικό διάλογο» μέχρι τα τέλη του χρόνου. Είναι η διορία που του έχει θέσει η ΕΕ...
Η εξειδίκευση αυτής της τακτικής του κεφαλαίου, μέσα από τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας, είναι αποκαλυπτική των πραγματικών προθέσεων της άρχουσας τάξης. Ας δούμε πώς αποτυπώνεται αυτή η πραγματικότητα μέσα από το ανείπωτο κυβερνητικό ψεύδος:
1) Λένε ότι θέλουν να σώσουν το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα. Είναι οι ίδιοι που με υπουργική απόφαση, δυο βδομάδες πριν τις εκλογές του περσινού Απρίλη, κατάργησαν κάθε περιορισμό, όσον αφορά το τζογάρισμα των αποθεματικών των Ταμείων στο Χρηματιστήριο! Είναι αυτοί που έδιναν εντολές σε διοικητές Ταμείων να τζογάρουν τα λεφτά των ασφαλισμένων στη Σοφοκλέους για να «στηρίξουν» το δείκτη και να κερδίσουν μερικά ψηφαλάκια. Πόσα λεφτά εργαζόμενων εξανεμίστηκαν για την ψηφοθηρία τους; Οι συνεργάτες της ΓΣΕΕ τα υπολογίζουν - επιεικώς - μεταξύ 150 και 200 δισεκατομμυρίων. Οι ίδιοι θα απαντήσουν ποτέ;
2) Λένε ότι ενδιαφέρονται για το δημόσιο χαρακτήρα του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. Η αλήθεια είναι η ακριβώς αντίθετη: Απαξιώνοντας από τη μια το ποσό των συντάξεων και καθιστώντας από την άλλη ανέφικτη την απολαβή της όποιας σύνταξης, εκείνο που ουσιαστικά κάνουν είναι να περνούν την ιδιωτικοποίηση από το «παράθυρο», οδηγώντας τους εργαζόμενους σε αναζήτηση «συνταξιοδοτικών προγραμμάτων» από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Μπορούν να μας πουν πόσο ...συνεπείς αποδείχτηκαν οι ασφαλιστικές εταιρείες προς τους ασφαλισμένους που έπεσαν στα δίχτυα τους, καθ' όλη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας που «πουλούν» συντάξεις;
3) Λένε ότι ενδιαφέρονται να εξασφαλίσουν τη μελλοντική σύνταξη των νέων ανθρώπων. Μα τα ίδια τα επίσημα στοιχεία της Κομισιόν σημειώνουν ότι στις ηλικίες μέχρι και 30 χρόνων στην Ελλάδα η ανεργία αγγίζει το 40%. Αυτό - εφόσον συνδυαστεί με τα μέτρα που προτείνουν - πολύ απλά σημαίνει ότι το 40% τουλάχιστον των νέων ανθρώπων, ακόμα κι αν υποτεθεί ότι σταθούν τυχεροί και βρουν δουλειά άμεσα, θα πρέπει να περιμένουν μέχρι τα 70 τους για να πάρουν σύνταξη!
4) Λένε ότι το πρόβλημα της ανεργίας θα λυθεί με την επέκταση της μερικής απασχόλησης. Είναι προφανές, με βάση το πακέτο Γιαννίτση, ότι οι «απασχολήσιμοι» πετιούνται ολοσχερώς εκτός κάθε έννοιας Κοινωνικής Ασφάλισης. Ουδέποτε θα στοιχειοθετήσουν δικαίωμα συνταξιοδότησης, ουδέποτε θα στοιχειοθετήσουν δικαίωμα κοινωνικών παροχών στον τομέα της Υγείας.
5) Λένε ότι το «ασφαλιστικό πακέτο» εντάσσεται στο γενικότερο σχεδιασμό τους για την ενίσχυση της απασχόλησης. Μα, αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης, επεκτείνοντας τα χρόνια εργασίας, σε μια περίοδο που το αίτημα για μείωση του χρόνου εργασίας είναι υπερώριμο, δεν είναι προφανές ότι η ανεργία θα φουντώσει με συνέπεια τη μείωση των εσόδων των Ταμείων, πρόβλημα που με τη σειρά του θα αναπαράγει και θα διαιωνίζει το οικονομικό πρόβλημα των Ταμείων κ.ο.κ.;
6) Λένε πως για τα οικονομικά προβλήματα των Ταμείων πρέπει να αναλάβουν «όλοι» τις ευθύνες τους. Ρωτάμε: Πότε, ποιος εργαζόμενος δεν πλήρωσε τις εισφορές του; Εκείνοι που δεν πλήρωναν (και δεν πληρώνουν) είναι οι βιομήχανοι, οι καπιταλιστές και το κράτος τους, που κλέβει για δεκαετίες τα λεφτά των εργατών και τα δίνει στους «ευεργέτες», για να κάνουν ...ανάπτυξη. Γιατί, λοιπόν, πρέπει «όλοι» να αναλάβουν τις ευθύνες τους; Γιατί λοιπόν οι εργαζόμενοι να αναλάβουν (ξανά) τις ευθύνες των χορτάτων και των κλεφτών;
7) Λένε ότι με τα μέτρα τους εμπεδώνουν την «κοινωνική ασφάλεια». Μα όταν φτάνουν να θέτουν σε αχρηστία ακόμα και το ελάχιστο, δηλαδή την κατώτατη σύνταξη, όταν η κατώτατη σύνταξη που σήμερα είναι 124.000, αλλά με τα μέτρα τους θα ξεπερνά δε θα ξεπερνά τις 70.000 (!), για ποια «κοινωνική ασφάλεια» μιλάμε;
8) Λένε ότι τα μέτρα τους στοχεύουν, εκτός των άλλων, και στην καλύτερη «οργάνωση» του συστήματος. Μα η «οργάνωσή τους» είναι μια χαρά, όταν υπολογίζουν το ύψος της «μαύρης» και της «ανασφάλιστης» εργασίας. Ξέρουν πολύ καλά το μέγεθος των τρισ. που χάνονται κάθε χρόνο, επειδή οι κεφαλαιοκράτες αρνούνται να ασφαλίσουν Ελληνες και ξένους εργάτες. Εκεί, όταν υπολογίζουν πόσα κλέβονται από τους εργαζόμενους, η «οργάνωσή τους» είναι περίφημη. Η «οργάνωσή τους» αρχίζει να έχει ...προβλήματα όταν πρόκειται να τεθεί τέρμα στην κλεψιά. Αφού ξέρουν και το μέγεθος της κλεψιάς και τους τόπους που διενεργείται αυτή η κλοπή, γιατί δεν τη σταματούν; Προφανώς γιατί αυτό δε θα έκανε καλό στην ...«ανάπτυξη» των θησαυροφυλακίων των κεφαλαιούχων.
9) Λένε ότι βάζουν «νερό στο κρασί τους», όσον αφορά τις γυναίκες με ανήλικα παιδιά... Εδώ η αθλιότητά τους ξεπερνά κάθε όριο: Δε φτάνει που προσθέτουν από 5 μέχρι και 15 (!) χρόνια δουλειάς σε μια εργαζόμενη μάνα μέχρι να στοιχειοθετήσει δικαίωμα σύνταξης, δε φτάνει που της κόβουν στο μισό τη σύνταξη, το παίζουν και ...φίλοι της μητρότητας! Παρεμπιπτόντως: Αλήθεια, εκείνο το «όταν η γυναίκα έχει ανήλικο παιδί» τι σημαίνει; Πότε να έχει ανήλικο παιδί; Πριν πιάσει δουλειά, όταν πιάσει δουλειά ή μετά από τρεις - τέσσερις δεκαετίες που θέλουν να βγαίνει σε σύνταξη (οπότε και βεβαίως το παιδί μόνο ανήλικο δε θα είναι). Θα μας το εξηγήσουν;
10) Λένε ότι τα μέτρα τους υπαγορεύονται από την αντίληψή τους περί «κοινωνικής αλληλεγγύης». Εδώ ένα στοιχείο είναι αρκετό: Ακόμα και με βάση τους δικούς τους υπολογισμούς τα μέτρα τους ισοδυναμούν για την επόμενη 25ετία με αφαίρεση περί των 25 τρισεκατομμυρίων δραχμών από τους εργαζόμενους και μελλοντικούς συνταξιούχους. Αν αυτό είναι «κοινωνική αλληλεγγύη», ο κοινωνικός κανιβαλισμός τι είναι;
Συνεπώς: Οι εργαζόμενοι έχουν πληρώσει την εξασφάλιση των γηρατειών τους διπλά και τρίδιπλα. Τους έκλεψαν τα λεφτά και τώρα τους ζητούν και τα ρέστα. Οι εργαζόμενοι δεν έχουν καμία υποχρέωση να πληρώσουν ούτε μία δραχμή. Εχουν κάθε λόγο να διεκδικήσουν την ανθρώπινη ζωή που τους χρωστούν. Απαιτούν και δικαιούνται όχι μόνο να μην αυξηθούν τα όρια συνταξιοδότησης, αλλά να μειωθούν γενναία, σε πρώτη φάση στα 55 και 60 χρόνια. Οχι μόνο να μη μειωθούν οι συντάξεις, αλλά κανένας άνθρωπος πλέον να μην παίρνει σύνταξη μικρότερη από 220.000 δραχμές το μήνα. Οχι μόνο να μην καρατομηθεί ο κοινωνικός χαρακτήρας της Ασφάλισης, αλλά να κατοχυρωθεί έμπρακτα η άμεση και δωρεάν πρόσβαση κάθε ασφαλισμένου στις υπηρεσίες παροχής υγειονομικής φροντίδας.
Για όλα αυτά οι εργάτες έχουν πληρώσει. Με ιδρώτα και αίμα. Αυτά έγραφε τότε ο «Ριζοσπάστης» τον Απρίλη του 2001 και συνέχιζε τον Ιούνη του 2001:
Εδώ και τώρα η κατεδάφιση της Κοινωνικής Ασφάλισης!
Η Κομισιόν «ανησυχεί» για τη δημοσιονομική σταθερότητα της «ζώνης ΟΝΕ» το 2001, επισημαίνει ότι «η ύφεση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι» δημοσιονομικής αστάθειας, προειδοποιεί για τα «ελλείμματα» της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας, απαιτεί «περισσότερο συντονισμό», εφιστά την προσοχή για τις επιπτώσεις των 15 ξεχωριστών δημοσιονομικών πολιτικών στη «ζώνη Ευρώ» και επαναλαμβάνει τις «εντολές» των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων της Λισαβόνας και της Στοκχόλμης για «ιδιωτικοποίηση» των συνταξιοδοτικών συστημάτων, «ιδιαίτερα στην Ισπανία, στην Ελλάδα και την Πορτογαλία», χώρες που «προβλέπεται αύξηση δημοσίων δαπανών». Πρόκειται για επισημάνσεις της Κομισιόν στην «Εκθεση για τα δημόσια οικονομικά στην ΟΝΕ το 2001», που δόθηκε χτες στη δημοσιότητα και είναι η δεύτερη σχετική γενική έκθεση από την 1/1/1999 που ισχύει η ΟΝΕ του Μάαστριχτ.
Οπως δήλωσε ο αρμόδιος επίτροπος, Ισπανός Πέδρο Σόλμπες, «η τωρινή οικονομική επιβράδυνση θα αποτελέσει την πρώτη πραγματική δοκιμή της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας δημοσιονομικής επιτήρησης στη ζώνη Ευρώ», δηλαδή την πρώτη, ουσιαστικά, δοκιμή του περιβόητου «Συμφώνου Σταθερότητας» (ΣΣ) για να δείξει την αντοχή και την «αποτελεσματικότητά» του σε περίοδο οικονομικής ύφεσης.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Κομισιόν «ανησυχεί» πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της ΟΝΕ, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία, ενδέχεται να έχουν επιπλέον επιβαρυντικές «επιπτώσεις» στην οικονομία της «ζώνης Ευρώ», αποδεικνύοντας τη σαθρότητα της οικονομικής «ολοκλήρωσης» της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ). Ο Π. Σόλμπες τόνισε την ανάγκη αντοχής του ΣΣ στις «κυκλικές διακυμάνσεις» και στις επιρροές της «παγκοσμιοποίησης».
Οσον αφορά στις αναφορές στον «εκσυγχρονισμό» των συστημάτων «κοινωνικής προστασίας», αυτές αποτελούν υποχρέωση για το «πλαίσιο» ανάλυσης της ΟΝΕ του Μάαστριχτ εδώ και μια δεκαετία. Για το Μάαστριχτ «δημόσια οικονομικά» σημαίνει σχέση δημοσίου κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας. Την περίοδο 1990 - 1999 η «σχέση» αυτή αφορούσε στην «προσαρμογή» των εργαζομένων στις επιταγές του πολυεθνικού κεφαλαίου όσον αφορά στο ρόλο του κράτους ως εργοδότη. Από τότε που τέθηκε σε ισχύ η ΟΝΕ (1/1/1999) και με την ανάληψη της εξουσίας από σοσιαλ-«δημοκρατικές» κυβερνήσεις, η «σχέση» αυτή «απλώθηκε» στο σύνολο των «σχέσεων» με την «κοινωνία» και υποχρεωτικά έθιξε ζητήματα «εκσυγχρονισμού» του ασφαλιστικού και του συνταξιοδοτικού.
Η χτεσινή ειδική αναφορά της έκθεσης της Κομισιόν στα συνταξιοδοτικά συστήματα της Ισπανίας, της Ελλάδας και της Πορτογαλίας συνάδει με τις αποφάσεις της Λισαβόνας και της Στοκχόλμης, αλλά, οπωσδήποτε, δίνει ένα «χεράκι» βοήθειας σ' αυτές τις κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν «ειδικά» προβλήματα «εκσυγχρονισμού» εξαιτίας κρατικών δυσλειτουργιών και λαϊκής αντίστασης.
Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, όπου το συνταξιοδοτικό αποτελεί, στη συγκυρία, μείζον πρόβλημα για την παραπαίουσα κυβέρνηση. Οι Βρυξέλλες δεν αποφασίζουν, ακόμη, για τα εργατικά, δίνουν «εντολές», αλλά αυτές πρέπει να υλοποιηθούν από τις «εθνικές» κυβερνήσεις. Αλλο πράγμα να στήνεις το «πλαίσιο» και άλλο πράγμα η «ζωή» του. Αλλο πράγμα η «θεωρία» και άλλο η «πράξη», το «συμβάν». Σύμφωνα με πηγές της Κομισιόν, αυτές οι τρεις χώρες, η Ισπανία, η Ελλάδα και η Πορτογαλία, είναι τα μόνα κράτη - μέλη που έδωσαν «πληροφορίες» στις Βρυξέλλες για το συνταξιοδοτικό, επιζητώντας σαφέστατα «σανίδα σωτηρίας» στα εσωτερικά τους προβλήματα. Και η Κομισιόν προσέτρεξε, για άλλη μια φορά, κάνοντας το «καθήκον», που προτάσσει το γενικό συμφέρον του μεγάλου κεφαλαίου. Η αναφορά της έκθεσης έχει ως εξής: «Σύμφωνα με διαθέσιμες εκτιμήσεις, η γήρανση του πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των δημοσίων δαπανών μεταξύ 5% και 8% του ΑΕΠ στις επόμενες δεκαετίες, με πιέσεις ιδιαίτερα φορτικές σε ορισμένα κράτη - μέλη - ιδιαίτερα στην Ισπανία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία, όπου το καθεστώς συνταξιοδότησης χρηματοδοτείται αναδιανεμητικά».
Η Κομισιόν επαναλαμβάνει ξεκάθαρα την πρόταση για «εκσυγχρονισμό» του καθεστώτος, «συμπεριλαμβανομένης και της χρηματοδότησης από κεφαλαιοποίηση των συντάξεων». Η κατάσταση περιγράφεται ως (...) μονόδρομος από την Κομισιόν, αφού σύμφωνα με την «έκθεση» και τις χτεσινές δηλώσεις του αρμοδίου επιτρόπου Π. Σόλμπες «κράτη - μέλη όπως το Βέλγιο, η Ελλάδα και η Ιταλία με υψηλό συσσωρευμένο δημόσιο χρέος, πρέπει να δράσουν με προτεραιότητα στη μείωση του χρέους και όχι στη μείωση της φορολογίας». Μ' άλλα λόγια, η ελληνική κυβέρνηση υποχρεούται έναντι της ΟΝΕ και του ΣΣ για «ταχεία» μείωση του χρέους, ενώ «προβλέπεται σημαντική αύξηση στις δημόσιες δαπάνες για τις συντάξεις». Πλήρες άλλοθι, οι Βρυξέλλες «πιέζουν» για μείωση του χρέους και «δεν υπάρχει άλλη λύση» παρά να πληρώσουν, και πάλι, οι εργαζόμενοι, οι ασφαλισμένοι, οι συνταξιούχοι. Μήπως δεν προσομοιάζει και ως προς την ουσία και ως προς τα επιχειρήματα της αστικής πολιτικής με το σήμερα;
«Μακροπρόθεσμη απασχολησιμότητα» ονομάζουν τη δουλειά έως το θάνατο!
Αλλά επειδή το 2005 ήταν χρονιά ελέγχου των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της Στρατηγικής της Λισαβόνας, στην ΕΕ άρχισαν να εξετάζουν πολύ συγκεκριμένα πώς εφαρμόζεται η πολιτική κατεδάφισης της Κοινωνικής Ασφάλισης. Ετσι, ο «Ριζοσπάστης στις 10/3/2004, λίγο πριν την Εαρινή Σύνοδο Κορυφής, γράφει:
«Συγκεκριμένα μέτρα, που υλοποιούν το στόχο για αύξηση κατά 5 χρόνια της μέσης πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης, προωθεί άμεσα η Ευρωπαϊκή Ενωση. Τα μέτρα αυτά περιέχονται σε κείμενο της Κομισιόν COM 146 (2004) τελικό, προς το Συμβούλιο και θα συζητηθούν στη Σύνοδο Κορυφής στις 25 Μάρτη στο Δουβλίνο.
Τα μέτρα αυτά καθορίζουν μια σειρά αντικίνητρα, για να εμποδιστεί η συνταξιοδότηση με τα σημερινά όρια, ανοίγουν το δρόμο ακόμα και για αύξηση των επίσημων ορίων και εισάγουν ένα νέο καθεστώς ημιαπασχόλησης και μερικής συνταξιοδότησης..!
Η ίδια η Κομισιόν στη συνθετική της Εκθεση προς το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2004 COM 29 (2004), έχει «ορίσει την παράταση του επαγγελματικού βίου ως έναν από τους τρεις τομείς προτεραιότητας, όπου απαιτείται ταχεία ανάληψη δράσης, για να υλοποιηθεί η Στρατηγική της Λισαβόνας».
Μάλιστα, με το παρόν κείμενο η Κομισιόν καθορίζει ότι και η λεγόμενη «κοινωνική Σύνοδος Κορυφής», που πραγματοποιείται την παραμονή του Εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2004, πρέπει να έχει τον ίδιο στόχο. «Η παράταση του επαγγελματικού βίου πρέπει να είναι βασικό στοιχείο της συνεργασίας αυτής και βασικό σημείο της συζήτησης». Και αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί, καθώς στην τριμερή κοινωνική Σύνοδο παίρνουν μέρος τα συνδικάτα. Δηλαδή, η ΣΕΣ σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η δική μας η ΓΣΕΕ, που εκπροσωπείται και συμμετέχει με τα μπούνια στη ΣΕΣ.
Ενα από τα μέτρα που ορίζει η Κομισιόν είναι η αποτροπή της πρόωρης συνταξιοδότησης. Οπου, βέβαια, πρόωρη συνταξιοδότηση θεωρείται ακόμα και η κανονική συνταξιοδότηση.
Συγκεκριμένα, υπογραμμίζει πως «κρίνεται σημαντικό να στραφεί η σχετική πολιτική προς την ενθάρρυνση των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας ώστε να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό, ιδίως με την αναθεώρηση των κινήτρων για εργασία, καθώς και των κανόνων επιλεξιμότητας και πρόσβασης στη συνταξιοδότηση και σε άλλα συστήματα παροχών». Και τονίζεται ότι «είναι ουσιώδους σημασίας, προκειμένου να διατηρηθεί η προσφορά εργασίας και να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη απασχολησιμότητα».
«Μακροπρόθεσμη απασχολησιμότητα». Ιδού ποιο είναι το μοντέλο της εργασίας που ετοιμάζουν για τους ανθρώπους που πλησιάζουν ή είναι σε ηλικία συνταξιοδότησης.
Η Κομισιόν, επειδή προφανώς θεωρεί ότι το 1/3 των συνταξιούχων 55 - 64 ετών, που έχει συνταξιοδοτηθεί κανονικά, και το 20% με πρόωρη συνταξιοδότηση για λόγους ασθένειας ή αναπηρίας, είναι υψηλό, προωθεί την «αναθεώρηση των διατάξεων για την πρόωρη συνταξιοδότηση» και γενικότερα «την επανεξέταση των οικονομικών κινήτρων, καθώς και την εξασφάλιση της ορθής εφαρμογής σε άλλα συστήματα παροχών (όπως η μακροχρόνια ανεργία, η μακροχρόνια ασθένεια και η αναπηρία, που ενδέχεται να αποτελούν εναλλακτικές διόδους για την αποχώρηση από την αγορά εργασίας)...». Με απλά λόγια, η ΕΕ προτίθεται να περικόψει δικαιώματα και επιδόματα που αφορούν στη μακροχρόνια ανεργία, στη μακροχρόνια ασθένεια και την αναπηρία, ώστε αυτά να μη γίνονται «εναλλακτικές δίοδοι» προς τη συνταξιοδότηση.
Σε κάθε περίπτωση, η Κομισιόν προτρέπει «να αποφεύγεται η χρησιμοποίηση προγραμμάτων που προβλέπουν παροχές ανεργίας, ως εναλλακτική πορεία προς την πρόωρη συνταξιοδότηση για εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας». Δηλαδή, δίνει εντολή να καταργηθούν όλα εκείνα τα μέτρα προστασίας που πάρθηκαν για εργαζόμενους μεγάλης ηλικίας που έμειναν άνεργοι μετά από κλείσιμο επιχειρήσεων και την επιστροφή τους στην αγορά εργασίας με όρους απασχολησιμότητας.
Ενας δεύτερος τρόπος για να αναγκαστούν οι εργαζόμενοι να παραμείνουν στην εργασία είναι η εφαρμογή «ευέλικτων μορφών οργάνωσης της εργασίας». Εδώ σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει η επέκταση της μερικής απασχόλησης. Γι' αυτό «η συνταξιοδότηση πρέπει να μετατραπεί από γεγονός σε διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας τα άτομα αποφασίζουν να μειώσουν σταδιακά τις ώρες απασχόλησής τους με την πάροδο του χρόνου. Η μερική συνταξιοδότηση είναι μια επιλογή που αξίζει περισσότερη προσοχή από αυτήν που συγκεντρώνει σήμερα».
Επί της ουσίας, προωθείται ένα νέο μοντέλο «απασχολήσιμου» και μισο-συνταξιούχου. Ο εργαζόμενος μετά τα 55, αλλά και τα 64 χρόνια του, θα βρίσκεται με το ένα πόδι στη σύνταξη και με το άλλο στην επιχείρηση.
Στην πράξη, θα είναι δεμένος στη δουλειά μέχρι να πεθάνει.
Τα επιτελεία της ΕΕ δεν κρύβουν λόγια και ομολογούν κυνικά: «Το μέλημα δεν είναι μόνον να εξασφαλιστεί η παραμονή στην εργασία μεγαλύτερου μεριδίου ατόμων που είναι σήμερα ηλικίας 55 - 64 ετών, αλλά και να ενισχυθεί η απασχολησιμότητα των ατόμων που διανύουν σήμερα την πέμπτη και έκτη δεκαετία της ζωής τους».
Και για να μη μείνει η παραμικρή αμφιβολία για τη Στρατηγική της Απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η Κομισιόν, με το κείμενό της προς το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, υπογραμμίζει: «Η επιστράτευση όλων των δυνατοτήτων των ατόμων κάθε ηλικίας καθ' όλη τη διάρκεια του βίου αποτελεί το επιστέγασμα της στρατηγικής της ΕΕ για τη γήρανση του εργατικού δυναμικού».
Να, λοιπόν, πώς λύνει το «πρόβλημα της γήρανσης» η ΕΕ. Καταργώντας το δικαίωμα στη σύνταξη, καταργώντας τους συνταξιούχους και το δικαίωμα στην ξεκούραση και στον ελεύθερο χρόνο για τους ηλικιωμένους. Μετατρέποντας τους συνταξιούχους σε διά βίου «απασχολήσιμους».
Τσακίζει την Κοινωνική Ασφάλιση
Ωσπου φτάσαμε στις μέρες μας και στην Εαρινή Σύνοδο Κορυφής το Μάρτη του 2012, όπου αποφασίστηκαν αυτά τα αντιδραστικά μέτρα που προωθούνται ολοταχώς τώρα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη», η «Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην Οικονομική Νομισματική Ενωση» αποτελεί το νέο αντιδραστικό στρατηγικό πλαίσιο της ενισχυμένης οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης και συνολικά της ΕΕ, με επαχθείς όρους για τους λαούς.
Η Λευκή Βίβλος της Επιτροπής, με τον ψευδεπίγραφο τίτλο «ατζέντα για ασφαλείς και βιώσιμες συντάξεις» - COM (2012) 55 τελικό, Βρυξέλλες, 16 Φλεβάρη 2012 - έρχεται να δώσει συνέχεια στην αντίστοιχη Πράσινη Βίβλο, που είχε δώσει στη δημοσιότητα για «διαβούλευση» με κράτη - μέλη και «κοινωνικούς εταίρους» η Ε. Επιτροπή, στις 7 Ιουλίου του 2010, [COM (2010) 365]. Η Λευκή Βίβλος κωδικοποιεί τώρα το αποτέλεσμα αυτής της στημένης «διαβούλευσης», δεδομένου ότι οι απαντήσεις και τα συμπεράσματα που θα κατέληγε, όπως και κατέληξε, ήταν προδιαγεγραμμένα από την αρχή με τη συμπαιγνία της πλουτοκρατίας, της ΕΕ και της εργατικής αριστοκρατίας των ρεφορμιστών και οπορτουνιστών συνδικαλιστών. Εδώ πρέπει να τονιστεί, για ακόμη μία φορά, ο βρώμικος ρόλος της εργατικής αριστοκρατίας των ευρωπαϊκών συνδικάτων (ETUC, ΣΕΣ) και των ντόπιων εργοδοτικών και κυβερνητικών συνδικαλιστών (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ), που με τη συμμετοχή τους στον «κοινωνικό διάλογο» και τη «δημόσια διαβούλευση» - με προαποφασισμένο το αποτέλεσμα - δίνουν ψευτονομιμοποίηση σε ένα ακόμη έγκλημα ΕΕ - κεφαλαίου και αστικών κυβερνήσεων των κρατών - μελών: Το σφαγιασμό των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και την πλήρη διάλυση των δημόσιων συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης.
Η Επιτροπή χρησιμοποιεί και πάλι το ψευτοεπιχείρημα της «γήρανσης του πληθυσμού» και της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, χωρίς όμως να παρουσιάζει κανένα αξιόπιστο στατιστικό - επιστημονικό δεδομένο ή μελέτη. Ετσι, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής των εργατών, αποτέλεσμα της επιστημονικής προόδου και των υλικών μέσων διαβίωσης με τη σκληρή δουλειά της εργατικής τάξης, μετατρέπεται από το κεφάλαιο σε παράταση της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης με δουλειά μέχρι το θάνατο. Πλάι στη «δημογραφική αλλαγή», η ΕΕ αξιοποιεί τώρα και την καπιταλιστική κρίση, επισείοντας τον τρομοκρατικό εκβιασμό για τη μη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων.
Τα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης αποτελούν, σύμφωνα με τις Συνθήκες της ΕΕ, ζήτημα της αποκλειστικής αρμοδιότητας των κρατών - μελών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφήνοντας κατά μέρος τα προσχήματα, δηλώνει ότι οι οικονομίες και οι κοινωνίες των κρατών - μελών είναι αλληλένδετες, η επιτυχία ή αποτυχία των εθνικών συνταξιοδοτικών συστημάτων έχουν μεγάλες επιπτώσεις ιδιαίτερα στην ΟΝΕ και επομένως αποτελούν «θέμα κοινού ενδιαφέροντος της ΕΕ».
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι οι συντάξεις αντιπροσωπεύουν πολύ μεγάλο και αυξανόμενο ποσοστό του ΑΕΠ (10% κατά μέσον όρο σήμερα, που κυμαίνεται από 6% στην Ιρλανδία έως 15% στην Ιταλία). Μέσα από τις κατευθυντήριες γραμμές της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ και της δημοσιονομικής πειθαρχίας, για την Ελλάδα έχει οριστεί το ποσοστό 12,8% του ΑΕΠ - σύμφωνα με στοιχεία του 2010 - να μειωθεί δραστικά στο 2,6%, το 2020, συμφωνία και στόχος της αντιλαϊκής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Ετσι, η Λευκή Βίβλος της Επιτροπής δεν έχει το χαρακτήρα συστάσεων στα κράτη - μέλη, αλλά υποχρεωτικών στρατηγικών κατευθύνσεων για τις επόμενες δεκαετίες, που τα κράτη - μέλη είναι υποχρεωμένα να εφαρμόσουν. Συνιστούν στρατηγικές επιλογές των μονοπωλίων, ώστε να εντείνουν την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και να μειώσουν ακόμη περισσότερο την τιμή της εργατικής δύναμης.
Η Λευκή Βίβλος σημειώνει με ικανοποίηση τις μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει στα συνταξιοδοτικά συστήματα των περισσότερων κρατών - μελών, αλλά το κεφάλαιο είναι αχόρταγο και απαιτεί ακόμη περισσότερα και σκληρότερα μέτρα. Βασική κατεύθυνση των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη πραγματοποιήσει οι αστικές κυβερνήσεις των κρατών - μελών είναι η «μετατόπιση από συστήματα καθορισμένων παροχών σε συστήματα καθορισμένων εισφορών», με άλλα λόγια το μόνο που γνωρίζουν οι εργαζόμενοι είναι οι εισφορές που δίνουν, χωρίς να γνωρίζουν τι ποσό σύνταξης θα πάρουν! Δεύτερο κοινό βασικό χαρακτηριστικό των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων στα κράτη - μέλη είναι η μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης, δηλαδή η μείωση του ύψους των συντάξεων.
Οι στρατηγικές κατευθύνσεις ΕΕ - κεφαλαίου - αστικών κυβερνήσεων
Α. Σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής:
Αύξηση δηλαδή του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης. Το κεφάλαιο όμως δε σταματάει απλά εδώ. Απαιτεί να συνδεθεί η αύξηση αυτή με το προσδόκιμο της ζωής.
Για την Ελλάδα, για παράδειγμα, με το αντιασφαλιστικό τερατούργημα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ υπολογίζεται ότι το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης μετά το 2020, με τη σύνδεσή του με το προσδόκιμο ζωής, υπολογίζεται να πάει στα 69 χρόνια και 4 μήνες. Στο παραπάνω πλαίσιο, η Επιτροπή προτείνει και διάφορες εναλλακτικές ρυθμίσεις με το ίδιο αποτέλεσμα, ανάλογα με τα συμφέροντα των μονοπωλίων σε κάθε χώρα, όπως είναι: συνδυασμός μερικής απασχόλησης και μερικής σύνταξης.
Επιπλέον, απαιτεί να αυξηθούν τα έτη καταβολής εισφορών και παράλληλα να παρθούν μέτρα ώστε: ι) Να παραταθεί ο χρόνος εργασίας των εργατών μεγαλύτερης ηλικίας και ιι) να αυξηθεί το ποσοστό απασχόλησης γυναικών και νέων και να παραταθεί ο εργάσιμος βίος των γυναικών. Τι σημαίνουν αυτά; Η αστική τάξη δεν ενδιαφέρεται απλά να εξοικονομήσει - προς όφελος του κεφαλαίου - δαπάνες που μέχρι σήμερα επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό για συντάξεις. Θέλει να ταΐσει τον Μινώταυρο του κεφαλαίου με περισσότερη εκμετάλλευση. Οι εργάτες να δουλεύουν για το κεφάλαιο μέχρι τα βαθιά γεράματα, μέχρι το θάνατο, παράγοντας υπεραξία για τους καπιταλιστές. Νέες κατηγορίες εργατικής δύναμης πρέπει να πέσουν στα νύχια των καπιταλιστών, γυναίκες - κι αυτές εργαζόμενες μέχρι εξόντωσης - νέοι και νέες, ακόμη και ανήλικοι με τα «κόλπα» της μαθητείας και της κατάρτισης, φτηνότερο εργατικό δυναμικό.
Στην κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή θέλει να αξιοποιήσει τους ξεπουλημένους κυβερνητικούς - εργοδοτικούς συνδικαλιστές, ώστε με κοινωνικούς διαλόγους και «εκστρατείες ενημέρωσης» να πείσουν τους εργάτες να πεθαίνουν δουλεύοντας για την κερδοφορία των μονοπωλίων. Ταυτόχρονα, θα αξιοποιήσει την προπαγανδιστική εκστρατεία της ΕΕ για το έτος 2012 που έχει ανακηρύξει ως «έτος ενεργού γήρανσης» για τη χειραγώγηση της εργατικής τάξης, τον έλεγχο των λαϊκών αντιδράσεων.
Αναδεικνύοντας το αποκρουστικό και απάνθρωπο πρόσωπο του εκμεταλλευτικού καπιταλιστικού συστήματος, η Επιτροπή προτείνει «επένδυση στην πρόληψη των ασθενειών και στην προώθηση της υγιούς γήρανσης ... και σε οικονομικά αποδοτικότερα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης... για τη διατήρηση και τη μεγιστοποίηση ενός υγιούς και παραγωγικού εργατικού δυναμικού, ικανού να εξακολουθήσει να εργάζεται σε μεγαλύτερη ηλικία». Ακόμη και οι λέξεις χάνουν το νόημά τους. Η μόνη αξία που έχει για την ΕΕ και την πλουτοκρατία η ανθρώπινη ζωή και υγεία είναι για να παράγει κέρδη για το κεφάλαιο. Οι άνθρωποι πρέπει να μένουν υγιείς - με τα πιο φτηνά μέσα («οικονομικά αποδοτικότερα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης») - για να αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης, όσο γίνεται περισσότερα χρόνια πριν πεθάνουν. Αυτό είναι το στυγνό πρόσωπο της απέραντης καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
Β. Περιορισμός της πρόωρης συνταξιοδότησης
Ελαχιστοποίηση των περιπτώσεων πρόωρης συνταξιοδότησης τόσο σε γενικό επίπεδο, για όλους τους εργαζόμενους, όσο και σχετικά με ορισμένα επαγγέλματα, όπως τα βαρέα και ανθυγιεινά. Και εδώ οι απαιτήσεις του κεφαλαίου είναι διπλές: Αύξηση των ορίων ηλικίας για πρόωρη συνταξιοδότηση και ταυτόχρονα αύξηση των ετών ασφαλιστικών εισφορών, με ταυτόχρονη αυστηροποίηση των κριτηρίων συνταξιοδότησης, γεγονός που θα σημάνει νέο πετσόκομμα των αναπηρικών συντάξεων.
Εδώ εντάσσεται και η εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών, την οποία η Επιτροπή απαιτεί να επιταχυνθεί και να γενικευτεί σε όλα τα κράτη - μέλη. Ηδη, 18 κράτη - μέλη με την εθνική νομοθεσία τους εξομοιώνουν τα όρια μέχρι το 2020, 5 κράτη - μέλη το προβλέπουν για αργότερα και 4 κράτη - μέλη δεν έχουν νομοθετική πρόβλεψη. Απαίτηση της ΕΕ είναι η «εξομοίωση να υλοποιηθεί χωρίς καθυστέρηση».
Γ. Ανάπτυξη - επέκταση των ιδιωτικών συστημάτων Ασφάλισης ή όπως αναφέρονται στην ευρωενωσιακή ορολογία «Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ)».
Επέλαση του κεφαλαίου που δραστηριοποιείται στον κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης και χρηματοπιστωτικών προϊόντων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτήν, ώστε να ανοιχτεί ένας ακόμη χρυσοφόρος τομέας για τους μονοπωλιακούς ομίλους. Το έδαφος καλλιεργείται με την κατεδάφιση των δημόσιων συστημάτων συνταξιοδότησης και τη μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών σε ύψος τέτοιο που θα καθιστούν υποχρεωτική την προσφυγή των εργαζομένων στην ιδιωτική Ασφάλιση. Για να διευκολύνει ακόμη περισσότερο την κίνηση του κεφαλαίου στον κλάδο αυτό, η Επιτροπή προτίθεται να προτείνει οδηγία για τη διασυνοριακή κίνηση τέτοιων κεφαλαίων στα κράτη - μέλη της ΕΕ.
Οι παραπάνω στρατηγικές επιλογές του κεφαλαίου που προωθεί η ευρωενωσιακή λυκοσυμμαχία δεν είναι καινούργιες. Περιέχονται στους στόχους των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων που προωθεί η αντιλαϊκή στρατηγική της ΕΕ «Ευρώπη 2020», στις κατευθυντήριες γραμμές οικονομικού συντονισμού και απασχόλησης που καθόρισε η Επιτροπή και ενέκρινε το Συμβούλιο της ΕΕ από το 2010 και περιλαμβάνονται επίσης στις συστάσεις της Επιτροπής στα κράτη - μέλη μέσα από τις Ετήσιες Ερευνες Ανάπτυξης των ετών 2011 και 2012, που αποτελούν μέρος της ενισχυμένης οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Πρέπει να τονιστεί ότι η Ελλάδα αναφέρεται από την Επιτροπή, μαζί με την Γαλλία (και τις Τσεχία, Ισπανία, Ιταλία) ως παράδειγμα συμμόρφωσης με τις στρατηγικές κατευθύνσεις του κεφαλαίου.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η ρητή δήλωση της Επιτροπής ότι «η πρόοδος που σημειώνουν τα κράτη - μέλη» στη σφαγή των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και συστημάτων θα παρακολουθείται από την Επιτροπή με «δείκτες συγκριτικής αξιολόγησης στο πλαίσιο της Στρατηγικής Ευρώπη 2020» και στα πλαίσια της ενισχυμένης οικονομικής διακυβέρνησης. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι στρατηγικές αντιασφαλιστικές αναδιαρθρώσεις που έχει ανάγκη το κεφάλαιο για να αυξήσει την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης θα καθοδηγούνται από την ΕΕ και θα εφαρμόζονται από τις αστικές κυβερνήσεις σε κάθε κράτος - μέλος, με ενιαίο τρόπο και σιδερένια υλοποίηση.
 
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 23/9/2012

Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου 2012

Η γιορτή του μίσους στο Μελιγαλά

Η γιορτή του μίσους στο Μελιγαλά


Η μαύρη εθνική Πηγάδα
Εδώ που τα λέμε, έχουν και οι ανά την Ευρώπην νοσταλγοί του ναζισμού το δίκιο τους. Αν δεν τιμήσουν αυτοί τους ομοϊδεάτες τους, οι οποίοι κείτονται στην Πηγάδα του Μελιγαλά, ποιος θα τους τιμήσει;
Για δεκαετίες υπήρξε το σύμβολο του επίσημου αντικομμουνισμού και της διατεταγμένα επιλεκτικής μνήμης του «κράτους των εθνικοφρόνων». Τη δεκαετία του ’80 λειτούργησε ως χώρος συσπείρωσης των νοσταλγών της παλιάς καλής εποχής. Ηρθαν κατόπιν οι καιροί της «εθνικής συμφιλίωσης», και η Πηγάδα του Μελιγαλά πέρασε στα αζήτητα.
Μόνο περιθωριακές ακροδεξιές γκρούπες ταξιδεύουν πια κάθε Σεπτέμβρη, για να δώσουν τον τόνο σε μια επιμνημόσυνη τελετή χωρίς πολιτικό αντίκρισμα για τους διεκδικητές του «μεσαίου χώρου».
Ωσπου, φέτος, ο ξεχασμένος Μελιγαλάς ξανάγινε είδηση χάρη στο πανευρωπαϊκό ναζιστικό φεστιβάλ «Κύμα Μίσους 2005». Μια συγκέντρωση εγχώριων χρυσαυγιτών, γερμανών νεοναζί, ιταλών φασιστών, ισπανών φαλαγγιτών κι άλλων ομοϊδεατών τους, που προβλέπεται να κορυφωθεί την ερχόμενη Κυριακή με τη δυναμική παρουσία των «κατασκηνωτών» στο ετήσιο μνημόσυνο της Πηγάδας.
*Οι επίσημες αντιδράσεις των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας απέναντι σ” αυτά τα σχέδια είναι καθαρά εχθρικές. «Ως δήμος, θεωρούμε ότι δεν υπάρχει καμία ταύτιση, ούτε έμμεση ούτε άμεση του χώρου της Πηγάδας με φιλοναζιστικές και φιλοφασιστικές οργανώσεις» εξηγεί στον «Ιό» η δήμαρχος Μελιγαλά, Ελένη Αλειφέρη-Καραθανάση. «Στην Πηγάδα υπάρχουν τα θύματα του Εμφυλίου, πολλοί απ” αυτούς είχαν πολεμήσει το ναζισμό και το φασισμό. Γενικότερα, θεωρούμε απαράδεκτη την προσπάθεια εκμετάλλευσης των νεκρών της Πηγάδας για πολιτικές σκοπιμότητες».
Οσον αφορά τη συμμετοχή των ναζιστών στη φετινή τελετή, η δήμαρχος είναι σαφής: «Στην Πηγάδα υπάρχει ένα θρησκευτικό μνημόσυνο που γίνεται με επιμέλεια και φροντίδα του «Συλλόγου των Θυμάτων Πηγάδας». Εκεί, ο καθένας είναι ελεύθερος να παραστεί. Αρκεί βέβαια να σέβεται το χώρο και την τελετή. Δεν είναι χώρος ένα μνημόσυνο για συνθήματα πολιτικά, ακραία ή μη… Είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας χώρος προσευχής και περισυλλογής και τίποτε άλλο…».
*Την ίδια στάση κρατάει και ο οργανωτής του μνημοσύνου, πρόεδρος του «Συλλόγου Θυμάτων Πηγάδας Μελιγαλά» και δημοτικός σύμβουλος Επαμεινώνδας Μανιάτης. «Είμαστε αντίθετοι, διότι αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με το μνημόσυνο. Αν έρχονται σαν επισκέπτες, να δουν, είναι δεκτός ο καθένας. Εμείς στο χώρο της Πηγάδας δεχόμεθα όλους τους Ελληνες. Δεν θέλουμε όμως πολιτική εκμετάλλευση, απ” οπουδήποτε κι αν προέρχεται».
Παρατηρούμε ότι η «Χρυσή Αυγή» είναι τακτικός θαμώνας των εκδηλώσεων κάθε Σεπτέμβρη. Ο κ. Μανιάτης το επιβεβαιώνει: «Μία ομάδα έρχεται, και μάλιστα καταθέτουν και στεφάνι. Γιατί εκεί, όποιος μας ζητήσει, βεβαίως επιτρέπουμε να καταθέσει στεφάνι». Παραδέχεται, επίσης, ότι η πολιτικοποίηση ήταν ανέκαθεν συνυφασμένη με την τέλεση του μνημοσύνου:
«Ετσι ήτανε από παλιά: ότι εδώ έγινε μια σφαγή από τους αναρχοκομμουνιστές. Αυτή είναι άλλωστε η αλήθεια». Ο ίδιος έχει χάσει τον πατέρα του, εκτελεσμένο από τον ΕΛΑΣ. «Εχω μια πικρία… Σας πληροφορώ, όμως, ότι έχω κάνει παρέα με ανθρώπους αριστερούς, και μάλιστα με ανθρώπους που τους είχαν πάει και στη Μακρόνησο. Ενας κόσμος, απ” τους παλιούς, με είχαν δει και λέγανε «Τι κάνει αυτός;»».
Μακρονησιώτης πολιτικός κρατούμενος ίσον «σφαγέας». Παρά την προσπάθεια του συνομιλητή μας να φανεί μετριοπαθής, αυτή η εξίσωση αποκαλύπτει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα όρια της «εθνικής συμφιλίωσης» σε τούτο τον τόπο.
*Σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος κινείται ανακοίνωση των χρυσαυγιτών Μεσσηνίας στον τοπικό τύπο (17.8.05): «Εμείς», διακηρύσσουν οι οργανωτές του φεστιβάλ για το μνημόσυνο, «θα βρισκόμαστε πάντοτε εκεί για να τιμάμε με την παρουσία μας τους αγνούς έλληνες πατριώτες και τους ηρωικούς μαχητές των Ταγμάτων Ασφαλείας που έδωσαν τη ζωή τους για να μην υποδουλωθεί η πατρίδα μας στους εαμοβούλγαρους κομμουνιστοσυμμορίτες».
*Την εικόνα συμπληρώνουν οι δηλώσεις πολιτών στα τοπικά κανάλια: σ” ένα τυπικό ρεπορτάζ του είδους, σχεδόν όλοι οι ερωτηθέντες τάχθηκαν κατά της παρουσίας των νεοναζί στο μνημόσυνο, φροντίζοντας όμως ταυτόχρονα να ξεκαθαρίσουν ότι «ο χώρος της Πηγάδας είναι ιερός» (BEST 25.8.05).
Αυτό που απουσιάζει ολοκληρωτικά από την όλη συζήτηση, είναι η ουσιαστική αποτίμηση του ετήσιου «μνημοσύνου» αυτού καθ” εαυτού. Το διαπιστώνουμε, πάνω απ” όλα, ξεφυλλίζοντας τα σχετικά δημοσιεύματα του αθηναϊκού και διεθνούς τύπου. Τι ακριβώς αφορά η επίμαχη τελετή, που ο πανευρωπαϊκός νεοναζισμός φιλοδοξεί να «τιμήσει» (ή να «αμαυρώσει») με την παρουσία του;
-Σύμφωνα με τους «New York Times», το ζήτημα αφορά «μια από τις ζοφερότερες ελληνικές επετείους: τη σφαγή 1.400 γυναικών και παιδιών από κομμουνιστές αντάρτες το 1944 στο Μελιγαλά» («Ν.Υ. Times» 10.8.05). Πηγή του δημοσιεύματος, όπως άλλωστε και των περισσότερων σχετικών αναφορών στο Διαδίκτυο, αποτελεί η διαβόητη «Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού» των Κουρτουά και Σία (βλ. «Ιός» 11.11.2001 & 2.3.2002) -με κάποιες προσαρμογές επί το αντικομμουνιστικότερον, αφού το πρωτότυπο κείμενο μιλάει για «1.400 άντρες, γυναίκες και παιδιά και περίπου 50 αξιωματικούς και υπαξιωματικούς των Ταγμάτων ασφαλείας» που «δολοφονήθηκαν» από τον ΕΛΑΣ (σ. 347).
-Κατά την αγγλόφωνη έκδοση της «Καθημερινής», πάλι, στο Μελιγαλά έγινε «σφαγή εθνικιστών αντιστασιακών αγωνιστών και πολιτών» (4.6.05).
-Την ίδια ακριβώς διατύπωση υιοθετεί κι η ισραηλινή «Jerusalem Post» (4.6.05), που κατά τα άλλα διαρρηγνύει τα ιμάτιά της για τη χιτλερική μάζωξη.
Το απωθημένο παρελθόν
Αυτό που κανείς -εκτός από τους ίδιους τους ναζί- δεν φαίνεται (ή δεν θέλει) να θυμάται, είναι ποιοι ακριβώς είναι θαμμένοι στην περίφημη Πηγάδα. Η επιλεκτική αυτή αμνησία δεν είναι καθόλου περίεργη.
Η διακριτική αποσιώπηση της ταυτότητας των νεκρών αποτελεί συστατικό στοιχείο των «μνημοσύνων» του Μελιγαλά ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και συνδέεται με τη γενικότερη στρατηγική βάσει της οποίας επιχειρήθηκε στη χώρα μας η «δικαίωση» του ένοπλου δωσιλογισμού.
Με δυο λόγια: αυτό που συνήθως αποκρύπτει η φιλολογία περί «αθώων θυμάτων» είναι (α) το ιστορικό γεγονός ότι ο Μελιγαλάς υπήρξε βάση και ορμητήριο των ένοπλων συνεργατών της Βέρμαχτ που το 1943-44 έπνιξαν στο αίμα τη Μεσσηνία και τους γύρω νομούς και (β) ότι το μακελειό του 1944 ήταν το αποτέλεσμα μιας από τις σκληρότερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ, με εξουσιοδότηση του συμμαχικού στρατηγείου και της κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
*Κωμόπολη 2.482 κατοίκων το 1940, ο Μελιγαλάς χρησιμοποιήθηκε το 1941-43 ως βάση ιταλών καραμπινιέρων (1941-43) και μιας διλοχίας γερμανικού στρατού (1943-44).
*Οταν την άνοιξη του 1944 οι Γερμανοί συγκρότησαν τα Τάγματα Ασφαλείας, ένοπλους δωσιλογικούς σχηματισμούς με αποστολή την «αξιοποίηση της αντικομμουνιστικής μερίδας του ελληνικού λαού» για τη μετατροπή της αντιφασιστικής Αντίστασης σε εμφύλιο πόλεμο και την «εξοικονόμηση γερμανικού αίματος», εγκαταστάθηκε εκεί το 3ο Τάγμα Ασφαλείας Καλαμών-Μελιγαλά. Την υποστήριξή του ανέλαβε μια «πολιτική επιτροπή», με πρόεδρο τον πολιτευτή Περικλή Μπούτο και μέλη τον κοινοτάρχη, δυο δικηγόρους κι ένα γιατρό (Θεοδωρόπουλος 2001, σ. 133-4).
Ο τρόπος με τον οποίο «αξιοποιήθηκε» από τους ναζί αυτή η δωσίλογη «μερίδα του ελληνικού λαού» ήταν αναμενόμενος: Δεν πρόλαβε να εγκατασταθεί το Τάγμα στο Μελιγαλά, και τα γερμανικά αρχεία καταγράφουν τη συμμετοχή του σε «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» των κατοχικών στρατευμάτων. Στηριγμένοι στη Βέρμαχτ, οι ταγματασφαλίτες αναλαμβάνουν να κονιορτοποιήσουν τη μαζική βάση του ΕΑΜ με μαζικές συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις και κάψιμο σπιτιών, εγκαινιάζοντας ένα φαύλο κύκλο βίας και αντεκδικήσεων, που θα οδηγήσει στις εκτελέσεις των ημερών της Απελευθέρωσης.
Η μάχη και η σφαγή
Η συμβολή τους στην πολεμική προσπάθεια του Αξονα υπήρξε ουσιαστική. Δεν είναι μόνο ο προϊστάμενός τους, αντιστράτηγος των SS Βάλτερ Σιμάνα που, στην τελική έκθεσή του προς τον Χίμλερ (2.11.44), διαπιστώνει ότι τα Τάγματα Ασφαλείας «ήταν πολύτιμες βοηθητικές μονάδες στην ενεργό καταπολέμηση των συμμοριών». Βρετανική έκθεση του 1944 τονίζει πως «η τοπική γνώση των προσώπων και του χώρου από τα Τάγματα Ασφαλείας, τους προσδίδει μοναδική αξία για τους Γερμανούς, που μπορούν έτσι να κρατήσουν την Ελλάδα με έναν ελάχιστο αριθμό δυνάμεων», (ΔΙΣ 1998, σ. 43). Αποκαλυπτική είναι τέλος η πρακτική της Βέρμαχτ να περιλαμβάνει τους νεκρούς, τραυματίες ή αγνοούμενους ταγματασφαλίτες στους πίνακες των δικών της απωλειών.
*Για τη στάση του πληθυσμού, αρκετά εύγλωττες είναι οι μεταπολεμικές αναμνήσεις του υποδιοικητή του Τάγματος Μελιγαλά, ταγματάρχη Καζάκου, για τις εκκαθαριστικές του καλοκαιριού του 1944 στον Ταΰγετο: «Η επιχείρησις αύτη απέβη άκαρπος», σημειώνει, «καθ” όσον ο ΕΛΑΣ είχεν οργανώσει σχεδόν ολόκληρον την ύπαιθρον (Μεσσηνίας και Λακωνίας) από του εργάτου μέχρι του ανωτάτου τιτλούχου, ώστε επληροφορήθη εγκαίρως φαίνεται την όλην προπαρασκευήν» των Γερμανών και των συνεργατών τους.
Αντισυνταγματάρχης πλέον του ελληνικού στρατού, ο συντάκτης των παραπάνω γραμμών φροντίζει πάντως να διευκρινίσει, εν έτει 1955, ότι «η στάσις των Αρχών κατοχής υπήρξε ειλικρινής και φιλική» απέναντι στη μονάδα του (ΔΙΣ 1998, σ. 193). Αναφερόμενος πάλι στην αποχώρηση της Βέρμαχτ, δεν διστάζει να καταγγείλει τους Γερμανούς για «προδοτικήν στάσιν» (σ. 197).
*Οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το Μελιγαλά στις 4.9.1944 και την Καλαμάτα την επομένη. Ο ΕΛΑΣ μπήκε στην μεσσηνιακή πρωτεύουσα στις 9 Σεπτεμβρίου, μετά ολοήμερη μάχη με τον εκεί «λόχο ασφαλείας» και τη χωροφυλακή. Στις 13 Σεπτεμβρίου ήρθε η σειρά του Μελιγαλά, όπου είχαν οχυρωθεί οι εναπομείναντες ταγματασφαλίτες. Οταν η ηγεσία τους απέρριψε το κάλεσμα του ΕΑΜ να καταθέσουν τα όπλα και να τεθούν στη διάθεση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, το λόγο είχαν τα όπλα. Οι αντίπαλες δυνάμεις ήταν ισοδύναμες αριθμητικά (1.000-1.200 ένοπλοι εκατέρωθεν), ενώ οι αντάρτες διέθεταν την υποστήριξη χιλιάδων χωρικών του εφεδρικού ΕΛΑΣ, που συνέρρεαν από τα πέριξ με αυτοσχέδιο οπλισμό.
Η μάχη κράτησε τρεις ολόκληρες μέρες (13-15.9.44). Το τελικό ανακοινωθέν του ΕΛΑΣ αναφέρει ότι σκοτώθηκαν 60 αντάρτες και 800 «ράλληδες». Ο δεύτερος αριθμός περιλαμβάνει προφανώς χοντρικά και τους εκτελεσμένους των επόμενων ημερών.
*Παρά τις αντιφάσεις, τις υπερβολές και τις αποσιωπήσεις τους, οι διαθέσιμες αφηγήσεις δίνουν μια γενική ιδέα όσων συνέβησαν μετά τη μάχη: Αρχικά σημειώθηκαν σποραδικοί φόνοι και καταστροφές περιουσιών. Ακολούθησε το ξεκαθάρισμα των συλληφθέντων με συνοπτικές διαδικασίες, από μια επιτροπή με επικεφαλής τους δικηγόρους Βασίλη Μπράβο και Γιάννη Καραμούζη. Από σημειώματα που δημοσιεύθηκαν αργότερα στον τοπικό εθνικόφρονα τύπο προκύπτει ότι αποφασιστικό ρόλο σ” αυτή τη διαδικασία έπαιξαν οι τοπικές οργανώσεις της Εθνικής Πολιτοφυλακής, στις οποίες είχε ανατεθεί η συγκέντρωση στοιχείων για την προηγούμενη δράση κάθε αιχμαλώτου. Οσοι καταδικάζονταν οδηγούνταν σε ένα εγκαταλειμμένο ξεροπήγαδο έξω απ” την κωμόπολη (την «Πηγάδα») κι εκτελούνταν.
*Πόσοι ήταν; Το 1945, το ιατροδικαστικό συνεργείο του Καψάσκη ανακοίνωσε ότι ξέθαψε 708 πτώματα. Στο μνημείο είναι γραμμένα 787 ονόματα από 61 πόλεις και χωριά. Η εθνικόφρων φιλολογία προβάλλει φυσικά πολύ μεγαλύτερα νούμερα: «περί τους 1.500 εις την Πηγάδα» μετρά ο Κώστας Καραλής (1958), «περί τα 1.800 άτομα πάσης ηλικίας και φύλου» βρίσκουν το Αρχηγείο Χωροφυλακής (1962) και ο καθηγητής Απόστολος Δασκαλάκης (1973), 1.900 τους θέλει ο Κων/νος Αντωνίου (1965), «άνω των 3.500 κατά τους μετριωτάτους υπολογισμούς» τους προτιμά η χουντική ιστορία του ΓΕΣ (1973). Ο Κοσμάς Αντωνόπουλος, πάλι, αναφέρει 2.100 «δολοφονηθέντες», παραθέτει όμως τα στοιχεία μόλις 699. Το βιβλίο που διανέμει ο «Σύλλογος Θυμάτων» περιέχει 1.144 ονόματα, ο συγγραφέας του όμως δείχνει μάλλον αναποφάσιστος: αλλού μιλάει για 1.500 νεκρούς (σ. 118), αλλού για «1.500 και πλέον» (σ. 115), αλλού για πάνω από 2.000 (σ. 26 & 166) κι αλλού για «5.000 εκατέρωθεν» (σ. 23). Σε κάθε περίπτωση, οι αριθμοί περιλαμβάνουν όχι μόνο τους «σφαγιασθέντες» αλλά και τους νεκρούς της τριήμερης μάχης.
*Την αντίθετη τάση επιδεικνύουν οι συγγραφείς της εαμικής πλευράς. Η αναλυτικότερη σχετική πηγή υπολογίζει 120 σκοτωμένους στη μάχη και 280-350 εκτελεσμένους στην Πηγάδα (Ξιάρχος 1982, σ. 38), ενώ δεν λείπουν αναφορές μέχρι και σε 1.200 νεκρούς.
*Πιο ενδιαφέρουσα απ” αυτή την… κολοκυθιά αποδεικνύεται η εξέταση του καταλόγου της έκδοσης του «Συλλόγου Θυμάτων». Σε σύνολο 1.144 ονομάτων (οι 108 κάτοικοι Μελιγαλά) υπάρχουν μόνο 18 γυναίκες, 18 ηλικιωμένοι, ένας έφηβος και κανένα παιδί. Ολοι οι υπόλοιποι, το 96,8% του συνόλου, είναι άντρες λίγο πολύ μάχιμης ηλικίας. Κάθε άλλο παρά σφαγή «γυναικόπαιδων», δηλαδή…
Μνημόσυνο ακατονόμαστων
Ευθύς εξαρχής, οι εκδηλώσεις στη μνήμη των «σφαγιασθέντων» πήραν ρεβανσιστικό χαρακτήρα.
*Το πρώτο μνημόσυνο (24.6.45) καταλήγει σε απόπειρα λιντσαρίσματος των αντιστασιακών που κρατούνταν στη φυλακή της κωμόπολης (Β. Κλεφτόγιαννης, «Οπως τα “ζησα», σ. 143-4).
*Από το Σεπτέμβριο του 1945 η τελετή τυποποιείται, με φαινομενικό οργανωτή την κοινότητα και ουσιαστικό τη νομαρχία. Συμμετέχουν οι πολιτικές, εκκλησιαστικές, αστυνομικές και στρατιωτικές αρχές, τοπικοί πολιτικοί, τα σχολεία. Επί χούντας θα καθιερωθεί και αθλητικό τουρνουά ποδοσφαίρου και ανώμαλου δρόμου, με κύπελλα που αθλοθέτησαν τοπικοί παράγοντες και οι κυλινδρόμυλοι «Ευαγγελίστρια» («Θάρρος» 17.9.67).
*Παράλληλα, «διευθετείται» ο χώρος των εκδηλώσεων. Βασιλικό διάταγμα του 1953 συστήνει ερανική επιτροπή με πρόεδρο το μητροπολίτη και μέλη το νομάρχη, το διοικητή Χωροφυλακής κ.ά. Από τον δημοσιευμένο απολογισμό του εράνου, πληροφορούμαστε ότι τη μερίδα του λέοντος «συνεισέφεραν» τα σχολεία και οι φαντάροι: 244.413 και 65.529 δρχ. αντίστοιχα, σε σύνολο 332.614 («Σημαία» 19.9.54). Μ” αυτά τα λεφτά χτίζεται παρεκκλήσι, «καλλωπίζεται» η Πηγάδα και υψώνεται ένας τεράστιος σταυρός.
Η τελική διαμόρφωση (μάντρες, πάρκινγκ κ.λπ.) θα γίνει επί χούντας, με πιστώσεις και επίβλεψη Ασλανίδη.
*Η χουντική επταετία γνωρίζει άλλωστε το απόγειο του ιδιότυπου αυτού γιορτασμού. Το 1967 το μνημόσυνο τιμά με την παρουσία του ο Παττακός, εξηγώντας ότι «η 21η Απριλίου απέτρεψε νέον Μελιγαλάν» και ανακοινώνοντας την αναβάθμιση της κοινότητας των 1.800 κατοίκων σε «ιστορικό» δήμο («Εθνος» 18.9.67).
*Το 1968 παρευρίσκεται πρώτη φορά ο «ανώτατος άρχων» της χώρας, στο πρόσωπο του αντιβασιλιά Ζωιτάκη («Θάρρος» 24.9.68). Το 1969, η επιμνημόσυνη λειτουργία μεταφέρεται από την κεντρική εκκλησία της κωμόπολης στο χώρο της Πηγάδας και η τροχαία εκδίδει προληπτικές οδηγίες για την κυκλοφορία («Θάρρος» 21.9.69).
*Το 1973, ενόψει φιλελευθεροποίησης, οι αρχές δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους για το μνημόσυνο. Ειδικά δρομολόγια λεωφορείων και τρένων μεταφέρουν «προσκυνητάς» απ” τους γύρω νομούς («Θάρρος» 14-16.9.73).
Αποκαλυπτικότερη είναι η «φρονηματιστική» λειτουργία της Πηγάδας τον υπόλοιπο χρόνο. Από τις τακτικές καταχωρίσεις του δελτίου πληροφοριών της νομαρχίας, πληροφορούμαστε ότι μεταφέρονται ομαδικά εκεί για «προσκύνημα» φαντάροι, ευέλπιδες, σπουδαστές επαγγελματικών σχολών, «κλιμάκια φοιτητών», δημόσιοι υπάλληλοι, φιλοξενούμενοι της «Εθνικής Εστίας», ταξιδιώτες των προγραμμάτων του «Εθνικού ιδρύματος» και -φυσικά- ολόκληρα σχολεία.
*Μετά τη Μεταπολίτευση ο επίσημος γιορτασμός συνεχίζεται, χωρίς ιδιαίτερους ενθουσιασμούς. Τον τόνο δίνουν τώρα οι δυναμικές εμφανίσεις της ακροδεξιάς: βασιλόφρονες που διαβεβαιώνουν ότι «σύντομα θα επιστρέψει ο Κωνσταντίνος», χουντικοί που προπηλακίζουν τον κοινοτάρχη «διότι ανεφέρθη στην αποκατάσταση του κοινοβουλευτισμού» (1976) και γιουχάρουν το νομάρχη (1977), χιτλερικοί που ψαρεύουν στα θολά νερά μιας εθνικοφροσύνης σοκαρισμένης απ” την περιθωριοποίησή της… Ο τοπικός τύπος καταγράφει τα συνθήματα: «Τη λύση θα δώσει ο στρατός», «Ο Φλωράκης στο Γουδί», «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».
*Ο κύκλος κλείνει το 1982, όταν το υπ. Εσωτερικών γνωστοποιεί στο δήμο τον τερματισμό της συμμετοχής των επίσημων κρατικών αρχών, «επειδή οι εκδηλώσεις αυτές αποτελούσαν κηρύγματα μισαλλοδοξίας και τροφοδοτούσαν επί 40 χρόνια το διχασμό». Τη σκυτάλη στην οργάνωση του μνημοσύνου παίρνει πια ο «Σύλλογος Θυμάτων Πηγάδας», που ιδρύθηκε το 1980.
*Από κοντά και η Ν.Δ., που βλέπει το μνημόσυνο του 1982 ως τη δέουσα απάντηση στην επίσημη αναγνώριση της εαμικής Αντίστασης. Ο νεαρός βουλευτής Αντώνης Σαμαράς ανακοινώνει π.χ. με ειδικό δελτίο τύπου την έλευσή του «για να παραστεί στο Μνημόσυνο των σφαγιασθέντων από τους εαμοκομμουνιστές» («Ελευθερία» 18.9.82). Σταδιακά, ωστόσο, η λογική του «μεσαίου χώρου» επικρατεί και τα φερέλπιδα στελέχη αποφεύγουν πια να δίνουν το παρών.
Η σταδιακή αυτή περιθωριοποίηση έχει, ωστόσο, ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα: πρώτη φορά τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους και οι πεσόντες ταγματασφαλίτες «τιμώνται» ως τέτοιοι. Ενα χαρακτηριστικό των επίσημων γιορτασμών ήταν η διακριτική αποφυγή κάθε αναφοράς στα δωσίλογα Τάγματα Ασφαλείας, με την προσφυγή σε εξωραϊστικά σχήματα λόγου: «αγρίως σφαγιασθέντες υπό αναρχικών στοιχείων», «μαρτυρικώς σφαγιασθέντες εθνικόφρονες πατριώτες», «θυσιασθέντες διά το μεγαλείον και την ελευθερίαν της Πατρίδος», «Ηρωες και Μάρτυρες οίτινες προσεφέρθησαν ολοκαύτωμα εις τον βωμόν της υπερτάτης θυσίας», ακόμη και «αδίκως σφαγιασθέντες διά την ελευθερίαν και τα ανθρώπινα δικαιώματα»!
*Μετά το 1982, αντίθετα, οι ομιλητές του «απολίτικου», «οικογενειακού» μνημοσύνου δεν αισθάνονται τέτοιου είδους αναστολές: «Το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και το ΕΛΑΣ υπήρξε χειρότερος κατακτητής από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς» διαβάζουμε π.χ. στον πανηγυρικό που εκφώνησε το 1999 η Ειρήνη Δορκοφίκη, διαβεβαιώνοντας τους συγκεντρωμένους ότι ο χαρακτηρισμός των ταγματασφαλιτών ως «προδοτών» και «συνεργατών των κατακτητών» δεν είναι παρά «αισχρή συκοφαντία» των κομμουνιστών και λοιπών «ευρωλιγούρηδων».
Στην ομιλία πάλι του 1997, ο δικηγόρος Βασίλειος Δημαρέσης ξεκαθαρίζει: «Οι ηρωικοί νεκροί μας δεν πολέμησαν με Ελληνες, διότι οι Κομμουνιστές έπαυσαν να είναι Ελληνες, τα εγκλήματά τους είναι εγκλήματα ξένων, εγκλήματα γενοκτονίας»!

Αραγε, τι απ” όλα αυτά θα μπορούσαν να «αμαυρώσουν» οι επίσημοι νοσταλγοί του Χίτλερ;
Τα ξεχασμένα θύματα
Μια ελάχιστα γνωστή πτυχή της τραγωδίας του Μελιγαλά αφορά τα θύματα των «αγρίως σφαγιασθέντων» ταγματασφαλιτών της Πηγάδας. Εδρα ιταλών καραμπινιέρων, γερμανικής διλοχίας και του Τάγματος Ασφαλείας, η κωμόπολη χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής ως στρατόπεδο συγκέντρωσης, χώρος βασανιστηρίων και τόπος εκτελέσεων αντιστασιακών και ομήρων. Η απουσία μιας ολοκληρωμένης καταγραφής όσων σκοτώθηκαν απ” τους ταγματασφαλίτες είναι αποκαλυπτική για το κλίμα που επικράτησε στην περιοχή, τόσο κατά τα μετεμφυλιακά χρόνια όσο και αργότερα. Καταφανώς ελλιπή, τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ωστόσο διαφωτιστικά.
Ο απολογητής των ταγματασφαλιτών Κοσμάς Αντωνόπουλος παραθέτει τα ονόματα 27 ατόμων που εκτελέστηκαν στο Μελιγαλά από τις κατοχικές δυνάμεις. Οι 6 είναι κάτοικοι της κωμόπολης. Από τον πίνακα απουσιάζουν ωστόσο τα περισσότερα ονόματα που γνωρίζουμε από άλλες πηγές («Η Ελληνική Αντίστασις 1941-1945», Αθήναι 1964).
Στο «Μεσσηνιακό βιογραφικό λεξικό» του Νίκου Καράμπελα (1962) αναφέρονται τα ονόματα 16 εκτελεσμένων στο Μελιγαλά το 1943-44. Στο δικό του βιβλίο ο Σπύρος Ξιάρχος καταγράφει τρεις ομαδικές εκτελέσεις 22 ατόμων κι άλλους 23 μεμονωμένους φόνους («Η αλήθεια για το Μελιγαλά», Καλαμάτα 1982, σ. 46-47). Απροσδιόριστο παραμένει, τέλος, πόσοι απ” τους 924 εκτελεσμένους Μεσσήνιους που μνημονεύονται σε πρόσφατη έκδοση, θανατώθηκαν στην έδρα του Τάγματος (Τάσος Αποστολόπουλος, «Μεσσηνιακή εκατόμβη 1940-1944», Καλαμάτα 2000).
Αποκαλυπτικότερες είναι κάποιες επιμέρους λεπτομέρειες: Στις 27.4.44 ο ΕΛΑΣ Λακωνίας σκότωσε σε ενέδρα τον γερμανό στρατηγό Κρεντς και 3 συνοδούς του. Ο «Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος» διέταξε σε αντίποινα τον τουφεκισμό 200 «κομμουνιστών» στο σκοπευτήριο της Καισαριανής κι όσων χωρικών θα συναντούσαν τα στρατεύματά του στην ύπαιθρο μεταξύ Μολάων και Σπάρτης. Οπως διαβάζουμε στη σχετική ανακοίνωση, οι ταγματασφαλίτες του Παπαδόγκωνα έσπευσαν να τιμήσουν με τον τρόπο τους τη μνήμη του γερμανού στρατηγού: «Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Ελληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς» («Καθημερινή» 30.4.44). Σαράντα απ” αυτές τις «αυτόβουλες» εκτελέσεις έγιναν από το Τάγμα Ασφαλείας Καλαμών-Μελιγαλά την Πρωτομαγιά του 1944 – τριάντα στην Καλαμάτα και δέκα στο νεκροταφείο του Μελιγαλά. Μεταξύ των τελευταίων ήταν και μια 18χρονη επονίτισσα, η Ασπασία Ξιάρχου, από τη γειτονική Ανθούσα. Είχε πιαστεί (και βασανιστεί) από τους ταγματασφαλίτες ενώ επέστρεφε από την Καλαμάτα για το μνημόσυνο της μάνας της. Ενας κρατούμενος διέφυγε και, την επομένη, εκτελέστηκαν στη θέση του άλλοι δύο (Γιάννης Σχινάς, «Η εθνική Αντίσταση στη Μεσσηνία», Αθήνα 1984, σ. 98-99).
Ακολούθησε στις 15.6.44 ο τουφεκισμός 10 κρατουμένων στο Μελιγαλά (ανάμεσά τους 2 γυναίκες κι ένας ηλικιωμένος ανάπηρος) -σε αντίποινα, προφανώς, για το θανάσιμο τραυματισμό του ταγματασφαλίτη ταγματάρχη Γεωργανά στην Καλαμάτα. Την επομένη, 27 κρατούμενοι, 22 άντρες και 5 γυναίκες, τουφεκίστηκαν από το λόχο Καλαμάτας στις όχθες του Νέδοντα.
Δυόμισι δεκαετίες μετά την επίσημη αναγνώριση της ΕΑΜικής Αντίστασης, μάταια θ” αναζητήσει κανείς στο Μελιγαλά ή τα περίχωρά του κάποιο μνημείο γι” αυτούς τους πεσόντες. «Δεν έχω ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο», ήταν η απάντηση του προέδρου του «Συλλόγου Θυμάτων Πηγάδας» κ. Μανιάτη, όταν τον ρωτήσαμε για τους εκτελεσμένους από το Τάγμα Ασφαλείας. Στην Καλαμάτα, μια λιτή στήλη (χωρίς ονόματα ή αριθμούς) στήθηκε από το Δήμο στο χώρο των εκτελέσεων, μακριά από τα μάτια του κοινού, μόλις το 2002. Η επιγραφή κάνει λόγο για «εκτελεσθέντες πατριώτες από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους», αποφεύγει όμως να αναφέρει την ακριβή ταυτότητα των εκτελεστών.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα, σταματήσαμε στο επιβλητικό μνημείο για τους 204 εκτελεσμένους της Παλιόχουνης, λίγο πριν από τη Μεγαλόπολη. Απ” αυτούς, οι 154 είχαν συλληφθεί από ταγματασφαλίτες στην Καλαμάτα και τουφεκίστηκαν απ” τη Βέρμαχτ σε αντίποινα για την καταστροφή γερμανικής φάλαγγας απ” τον ΕΛΑΣ. Το τμήμα της επιγραφής που πληροφορεί ότι σκοτώθηκαν «από τους Γερμανούς» έχει σβηστεί με φαιοπράσινη μπογιά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Τάσος Κωστόπουλος
«Η αυτολογοκριμένη μνήμη. Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη» (Αθήνα 2005, εκδ. «Φιλίστωρ»).
Η κατοχική δράση των ταγματασφαλιτών, οι διασυνδέσεις και η αντιμετώπισή τους από το μεταπολεμικό «κράτος των εθνικοφρόνων». Εμφαση στην επιχειρηματολογία και τα ιδεολογήματα με τα οποία επιχειρήθηκε (και επιχειρείται ξανά στις μέρες μας) η «δικαίωση» του ένοπλου δωσιλογισμού.
Ηλίας Θεοδωρόπουλος
«Η πηγάδα του Μελιγαλά» (2α έκδοσις, Αθήνα 2001).
Προπαγανδιστική έκδοση που διανέμεται από το «Σύλλογο Θυμάτων Πηγάδας Μελιγαλά». Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο αναλυτικός πίνακας με τα στοιχεία των σκοτωμένων και οι φιλοχουντικές κορόνες του συγγραφέα.
Σπύρος Ξιάρχος
«Η αλήθεια για το Μελιγαλά» (Καλαμάτα, Μάιος 1982).
Περιγραφή της μάχης του Μελιγαλά από ένα τοπικό εαμικό στέλεχος. Χρήσιμη, κυρίως γιατί διασώζει πολλές κρίσιμες «λεπτομέρειες» που η κυρίαρχη αφήγηση κατά κανόνα αποσιωπά.
Διονύσιος Παπαδόπουλος
«Η ιστορία των Ταγμάτων Ασφαλείας» (εφημ. «Μεσσηνία» 19.5-8.9.1952).
Η εκδοχή του (επιζήσαντος) διοικητή των ταγματασφαλιτών του Μελιγαλά, δημοσιευμένη λίγο μετά την αποστρατεία και απαλλαγή του για το αποτυχημένο πραξικόπημα του ΙΔΕΑ. Ακολούθησε η περιγραφή της αιχμαλωσίας και της διάσωσής του, την οποία ο ίδιος αποδίδει στις σχέσεις του με την Ιντέλιτζενς Σέρβις («Μεσσηνία» 15.9-17.11.1952).
Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, «Αρχεία Εθνικής Αντίστασης» (Αθήνα 1998, 8 τόμοι).
Στον 8ο τόμο περιλαμβάνεται η μεταπολεμική (1955) εξιστόρηση της δράσης του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμών-Μελιγαλά από τον (επιζήσαντα) υποδιοικητή του, Παναγιώτη Καζάκο.
Βασίλης Κλεφτόγιαννης
«Οπως τα “ζησα. Μαρτυρία μιας βασανιστικής πορείας» (Αθήνα 1994).
Αυτοβιογραφία ενός ελασίτη από το Μελιγαλά που πήρε μέρος στις μάχες με τους ταγματασφαλίτες της κωμόπολης.
Πηγή: ιος

Καλαμάτα, Πύργος, Μελιγαλάς: Η πρώτη πράξη του ελληνικού εμφυλίου


Φέτος το Σεπτέμβρη κλείνουν 68 χρόνια από τη μάχη της Πελοποννήσου, την πρώτη μάχη του ελληνικού εμφυλίου. Αυτό που ονομάστηκε εθνική αντίσταση, δεν ήταν απαλλαγμένο από την πρώτη στιγμή από τις προσπάθειες των οπλισμένων εργατών και αγροτών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ για κοινωνική αλλαγή, παρά την αντίθετη θέληση της ηγεσίας του ΚΚΕ. Αλλά μέχρι το 44 οι πράξεις αυτές ήταν σποραδικές και διάσπαρτες. Αντίθετα, το Σεπτέμβρη του 44 θα διεξαχθεί στην Καλαμάτα, στον Πύργο, στον Μελιγαλά η πρώτη κεντρική ένοπλη αντιπαράθεση ανάμεσα στις δυνάμεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και την ελληνική αστική τάξη, σε μια σύγκρουση που θα κρατήσει 5 χρόνια. Στην Πελοπόννησο θα παιχτεί η πρώτη πράξη του ελληνικού εμφυλίου.
Μετά την καταστροφή στο Στάλινγκραντ στις αρχές του 43 έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για της δυνάμεις του άξονα. Από εδώ και μετά το “χιλιόχρονο” Ράιχ μετράει τις μέρες του μέχρι την πτώση. Αλλά και για τα συμμαχικά στρατεύματα, τη σταλινική ΕΣΣΔ και τους ιμπεριαλιστικούς στρατούς Αγγλίας και ΗΠΑ, ξεκινάει και ένας αγώνας διαμόρφωσης της διάδοχης κατάστασης.
Την ίδια εποχή στην Ελλάδα υπάρξουν τρεις κυβερνήσεις. Η μία αποτελείται από τους αστούς πολιτικούς που ανέλαβαν την διοίκηση της ώρας μαζί με τους γερμανούς. Αρχικά με πρωθυπουργούς τον Τσολάκογλου – Λογοθετόπουλο και στη συνέπεια με τον Ράλλη. Σε αντίθεση με τα παραμύθια που κυκλοφόρησαν τα επόμενα χρόνια το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής αστικής τάξης στήριζε άμεσα ή με την ανοχή του την κυβέρνηση των δοσίλογων. Σε πρόσφατη συνέντευξη του στην “Ελευθεροτυπία” στις 11.7.04 ο γιος του Γ. Ράλλης υπεραμύνεται της πολιτικής του πατέρα του: Κοιτάζοντας προς τα πίσω, πιστεύω πως χάρη στη στάση του πατέρα μου, δεν καταλήξαμε σαν τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο ή την Αλβανία του Χότζα. Τότε όμως, δυο και τρεις φορές τη νύχτα φώναζαν έξω απ’ το σπίτι μας: “Ράλλη προδότη - θάνατος!”. Σαν να τ’ ακούω ακόμη…” Η κυβέρνηση Ράλλη επέβαλε την ισχύ της στηριζόμενη στο γερμανικό στρατό κατοχής, την αστυνομία, τις φασιστικές οργανώσεις και αργότερα -όπως θα δούμε- στα Τάγματα Ασφαλείας.
Μια δεύτερη αστική κυβέρνηση βρισκόταν εκτός Ελλάδας, στο Κάιρο, έχοντας βρει καταφύγιο στους εγγλέζους, με επικεφαλής τον βασιλιά και όσους αστούς πολιτικούς τον ακολούθησαν μετά την κατάληψη της χώρας. Όταν έγινε φανερό ότι ο πόλεμος θα έκλεινε μάλλον υπέρ των συμμάχων, πολλοί αστοί πολιτικοί έφευγαν για το Κάιρο για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην εξόριστη κυβέρνηση. Στρατιωτικά, η εξόριστη κυβέρνηση δεν είχε παρά ελάχιστες δυνάμεις. Ουσιαστικά, ένα μικρό τμήμα ελληνικού στρατού που ακολούθησε στην Αίγυπτο, αφού είχε καταστείλει με τη βοήθεια των βρετανικών όπλων κάθε αριστερό στοιχείο στο εσωτερικό του. Στο ελληνικό έδαφος προσπαθούσε να στηριχτεί στις αντικομμουνιστικές αντάρτικες ομάδες του Ζέρβα και του Ψαρρού και αργότερα στα Τάγματα Ασφαλείας. Ουσιαστικά, ήταν απόλυτα εξαρτημένη από τη δύναμη των βρετανικών όπλων.
Οι δυο αστικές κυβερνήσεις φαινομενικά βρίσκονταν σε πόλεμο, εφόσον ακολουθούσαν δυο διαφορετικά στρατόπεδα εμπολέμων. Κάτω από την επιφάνεια, συμφωνώντας ότι η κατοχή αποτελεί μια προσωρινή κατάσταση, βρίσκονταν σε απευθείας επικοινωνία, σποραδικά καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, και συστηματικά μετά το 43.

Το ”λαϊκό μέτωπο”

Η τρίτη κυβέρνηση ήταν αυτή του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, στην ελληνική επαρχία. Το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής επαρχίας που ελέγχεται από τον ΕΛΑΣ δεν βρίσκεται κάτω από την εξουσία καμιάς από τις δυο κυβερνήσεις. Στο τέλος και τυπικά δημιουργείται η “κυβέρνηση του βουνού”, με πρωτοβουλία του ΕΑΜ-ΚΚΕ και τη συμμετοχή κάποιων προοδευτικών αστών. Σε αυτή την περιοχή, το ΚΚΕ δεν προχώρησε σε κανενός τύπου σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, αλλά διατήρησε την αστική τάξη πραγμάτων.
Η κυβέρνηση του ΕΑΜ-ΚΚΕ και η κυβέρνηση του Καίρου και του βασιλιά έρχονται από νωρίς σε μια σειρά διαπραγματεύσεις με σκοπό τον συντονισμό της στρατιωτικής δράσης κατά των γερμανών, και στη συνέπεια του καθεστώτος της μεταπολεμικής Ελλάδας. Η κορύφωση αυτών των συμφωνιών γίνεται στο Λίβανο, με την ομόνυμη συμφωνία, με την οποία το ΚΚΕ αναγνωρίζει σαν “νόμιμη κυβέρνηση” αυτή του Καίρου με αντάλλαγμα τη συμμετοχή του σε αυτή με 4 ή 5 βουλευτές.
Το ΚΚΕ θα μπορούσε πολύ εύκολα να αρνηθεί κάθε σύμπραξη με την αστική κυβέρνηση. Στο κάτω κάτω δεν επρόκειτο παρά για μια ομάδα ξεπεσμένων αστών πολιτικάντηδων χωρίς λαϊκό έρεισμα, αλλά και χωρίς στρατιωτικά μέσα να επιβάλλουν τις διαθέσεις τους. Το ΚΚΕ, όμως βρίσκονταν δέσμιο της λογικής των “λαϊκών μετώπων”, της πολιτικής δηλαδή που επιδιώκει την συνεργασία με τους “προοδευτικούς αστούς” ενάντια στον φασισμό. Σε αυτή την συνεργασία, το ίδιο το κόμμα που μιλάει στο όνομα των συμφερόντων της εργατικής τάξης γίνεται ο εγγυητής της αστικής νομιμότητας και ο νεκροθάφτης των εργατικών απαιτήσεων που θα έβαζαν σε κίνδυνο το “λαϊκό μέτωπο”. Η τακτική αυτή που επεξεργάστηκε η σταλινοποιημένη κομιντέρν πριν τον πόλεμο, οδήγησε στη συντριβή την επανάσταση στην Ισπανία το 36 και τις τεράστιες εργατικές κινητοποιήσεις στη Γαλλία.
Με τη συμφωνία του Λιβάνου, το ΚΚΕ-ΕΑΜ όχι μόνο αναγνωρίζει και συμμαχεί με την (εξόριστη) αστική τάξη, αλλά υποτάσσεται σε αυτήν. Οι αστοί του Καίρου από την άλλη, αφού ισχυροποιούν τη θέση τους, ξεκινάν στα φανερά μια διαδικασία εκβιασμών προς το ΚΚΕ-ΕΑΜ ζητώντας την ολοένα μεγαλύτερη υποταγή του, ενώ από την άλλη επιδιώκουν στα κρυφά επαφές με την δοσίλογη κυβέρνηση της Αθήνας για να διευθετήσουν το μεταπολεμικό καθεστώς.

Λευκή τρομοκρατία

Το καλοκαίρι του 44 οι γερμανοί αρχίζουν να συμπτύσσονται και ενδιαφέρονται πια μόνο να κρατήσουν ανοικτές τις οδούς διαφυγής. Δίπλα στον ΕΛΑΣ που αυξάνει τις επιθέσεις του δρουν κάποιοι βρετανοί αξιωματικοί με την ιδιότητα του συμβούλου, που στην πραγματικότητα προσπαθούν να υλοποιήσουν την γραμμή του Καίρου στο ελληνικό έδαφος. Στις 14 Αυγούστου ένα τηλεγράφημα του βρετανικού υπουργείου εξωτερικών στον βρετανό υπουργό στο Κάιρο κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις των βρετανών: Εκείνο που θα μας συνέφερε καλύτερα θα ήταν, όταν τα βρετανικά στρατεύματα θα ήταν έτοιμα να μεταβούν στην Ελλάδα, να ρυθμιστεί και η παράδοση των γερμανών, υπό τον όρο ότι θα παραδώσουν και όλα τα γερμανικά όπλα και εφόδια κατά τρόπο ώστε να μην πέσουν στα χέρια του ΕΑΜ και να μην υπάρξει κενό από το οποίο θα μπορούσε να επωφεληθεί το ΕΑΜ“.8 Πράγματι γίνονται κάποια σχέδια για απόβαση του αγγλικού στρατού στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια γενικά.
Η ταχύτατη όμως προέλαση του κόκκινου στρατού στα Βαλκάνια και οι επιτυχίες των γιουγκοσλάβων παρτιζάνων, αναγκάζει τους γερμανούς να αρχίσουν να συμπτύσσονται χωρίς να περιμένουν πότε θα ετοιμαστούν οι Βρετανοί. Αυτοί πάλι, και μαζί τους οι έλληνες αστοί σε Αθήνα και Κάιρο, ξέρουν ότι η αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων δημιουργεί ένα κενό που μπορεί να το καλύψει το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Χαρακτηριστικά, ο Σπηλιωτόπουλος, ο δοσίλογος διοικητής Ασφαλείας στην Αθήνα, έρχεται σε επαφή με τον ταξίαρχο Έντυ, αρχηγό της αγγλικής αποστολής στην Ελλάδα, και του ζητά πολύ σοβαράνα αναβληθεί για λίγο καιρό η απελευθέρωση της Ελλάδας, αν πρόκειται να πέσει στα χέρια του ΕΛΑΣ”.2
Μπροστά σε αυτό τον κίνδυνο, η μόνη λύση για βρετανούς και αστούς είναι να εμπιστευτούν τα Τάγματα Ασφαλείας. Το καλοκαίρι του 44, και ενώ η αποχώρηση των γερμανών είναι ζήτημα ημερών, τα Τάγματα Ασφαλείας, μερικές φορές με τη βοήθεια των γερμανών, αλλά συνήθως χωρίς, ξεκινούν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο. Είναι το καλοκαίρι της λευκής τρομοκρατίας, με επίκεντρο κυρίως την Αργολίδα, την Κόρινθο και την Τροιζήνα (δηλ τις προσβάσεις της Αθήνας), αλλά και τη Μεσσηνία και Λακωνία. Χτυπήθηκαν κυρίως όχι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ, αλλά οι χωρικοί υποστηρικτές του ΕΑΜ. Χωριά ολόκληρα κάηκαν. Ο ΕΛΑΣ, που στην Πελοπόννησο ήταν σχετικά αδύνατος, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την τρομοκρατία και καταφεύγει στους ορεινούς όγκους. Ο Αρης μεταβαίνει εσπευσμένα με σκοπό να ανασυγκροτήσει τον ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο. Οι αντάρτες δεν ξεπερνούν του 5000 σκορπισμένοι στους ορεινούς όγκους του Μωριά. Με τον ερχομό του Αρη συμβαίνουν τα εξής: α) Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ανασυγκροτούνται διοικητικά και συντονίζονται κεντρικά, ώστε να μπορούν να αναλάβουν μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις. β) Γίνεται προσπάθεια να αποκτηθεί πυροβολικό και βαρύς οπλισμός και το πετυχαίνουν με δυο νικηφόρες μάχες εναντίον των γερμανών, στο Βουρλιά της Σπάρτης και στο Χωρέμι της Μεγαλόπολης, που φυλάσσονταν τα όπλα. γ) απευθύνεται στο λαό της Πελοποννήσου και ζητά να στηρίξει το αντάρτικο. 1,7
Όσο πλησιάζει η στιγμή να εκκενώσουν οι γερμανοί το χώρο, τόσο η τρομοκρατία των Ταγμάτων εντείνεται. Στην Πελοπόννησο βρίσκονται συνολικά 78000 ταγματασφαλίτες. Στη συνέχεια θα ενισχυθούν αρκετά με άλλους που φτάνουν από τη Στερεά. Από άποψη οπλισμού οι γερμανοί φρόντιζαν να τους παραδώσουν τεράστιες ποσότητες -μέχρι και τεθωρακισμένα οχήματα- για να δημιουργήσουν και έναν ιδανικό αντιπερισπασμό για να καλύψουν την αποχώρησή τους.

Τι ήταν τα Τάγματα Ασφαλείας

Τα Τάγματα Ασφαλείας ιδρύθηκαν τον Απρίλιο του 43 με πρωτοβουλία του Ράλλη, αρχηγού τότε του Λαϊκού Κόμματος, γι’ αυτό και ο λαός τους έδωσε το παρατσούκλι “ράλληδες”.
Η αναγγελία της νίκης στο Στάλινγκραντ, δημιούργησε αλυσιδωτές αντιδράσεις στον αστικό κόσμο της Αθήνας. Ο αστικός κόσμος αντιμετώπιζε ήδη το ενδεχόμενο της επόμενης μέρας μετά την αποχώρηση των γερμανών. Πολλοί αστοί πολιτικοί που ως τότε στήριζαν ανοικτά τους γερμανούς ή έκαναν τους ουδέτερους, άρχισαν να προσπαθούν να προσεταιριστούν τους άγγλους, τον εξόριστο βασιλιά και την κυβέρνηση του Καίρου. Αυτό, αλλά και η αδυναμία να επιβληθεί στις εκδηλώσεις αντίστασης του ελληνικού λαού, οδήγησε σε πτώση την δοσίλογη κυβέρνηση του Τσολάκογλου. Κλήθηκε να αναλάβει ο Ράλλης.
Ο όρος του προς τους γερμανούς, προκειμένου να αναλάβει να σχηματίσει κυβέρνηση, ήταν η δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στους μεν γερμανούς πρόβαλε την ανάγκη ίδρυσης ένοπλων τμημάτων που θα πάτασσαν κάθε εξέγερση ενάντια στα στρατεύματα κατοχής, στον αστικό κόσμο την ανάγκη να αντιμετωπιστεί ένοπλα ο κομμουνιστικός κίνδυνος.
Πρόκειται για μια εξαίρεση, για μια καθαρά ελληνική ιδιαιτερότητα. Στις κατεχόμενες από τον γερμανικό στρατό χώρες, οι κυβερνήσεις-συνεργάτες των κατακτητών στηρίζονταν στις παλιές δομές της κάθε αστυνομίας, και στις διάφορες ένοπλες ναζιστικές οργανώσεις. Το ίδιο ακριβώς και στην Ελλάδα, τα αρχικά στηρίγματα του γερμανικού στρατού και των δοσίλογων κυβερνήσεων ήταν οι ναζιστικές και εθνικιστικές οργανώσεις (Χίτες, Παοτζήδες, κλπ) και η αναδιαρθρωμένη αστυνομία (μηχανοκίνητη αστυνομία του Μπουραντά). Πουθενά αλλού όμως στην Ευρώπη (εκτός μόνο από την Κροατία) δεν σχηματίστηκε ένοπλο στρατιωτικό σώμα, όπως στην Ελλάδα. Οι γερμανικές αρχές κατοχής αρχικά δίσταζαν να δημιουργήσουν ένοπλο στρατιωτικό σώμα από έλληνες. Τελικά δέχτηκαν με κάποιους όρους. Τα Τάγματα και οι αξιωματικοί τους θα δίνουν όρκο στον Χίτλερ και διοικητικά, θα υπάγονταν όχι στην ελληνική κυβέρνηση δοσίλογων, αλλά απευθείας στον διοικητή των Ες-Ες στην Ελλάδα Σίμανα. Όσο για τον οπλισμό τους, τους διατέθηκε σταδιακά από τους γερμανούς, και ειδικά μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας.
Για την επάνδρωσή τους κλήθηκαν να συμμετέχουν εθελοντικά όλοι οι αξιωματικοί του Μεταξά. Αυτοί στρατολόγησαν κάθε καρυδιάς καρύδι, που έβλεπαν τη συμμετοχή τους και σαν έναν τρόπο γρήγορου πλουτισμού. Τα Τάγματα ήταν για την βρώμικη δουλειά, αυτή που δεν ήθελε να την χρεωθεί η Βέρμαχτ. Δολοφονίες, βασανισμοί, ληστείες, λευκή τρομοκρατία. Τα Τάγματα είχαν (θεωρητικά και πρακτικά) την ευθύνη για τα μπλόκα στις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας το 44, στην Κοκκινιά, στην Καισαριανή, στο Περιστέρι, κλπ. Ειδικά όμως στην επαρχία, λυμαίνονταν όσες περιοχές δεν ελέγχονταν από τον ΕΛΑΣ και κυρίως την Αττική, την Πελοπόννησο και την Εύβοια.
Οι γερμανοί τελικά δεν μετάνιωσαν ποτέ που επέτρεψαν την ίδρυση των ταγμάτων. Είναι σχετικά γνωστό το τηλεγράφημα που έστειλε ο διοικητής των Ταγμάτων στην Πελοπόννησο, ο Παπαδόγκονας, μετά την απόπειρα δολοφονίας ενάντια στον Χίτλερ:Από της Ιεράς Γης της Αρχαίας Σπάρτης υψούται η προσευχή μας: Κύριε διαφύλασσε τον Φύρερ μας“. Λειτούργησαν σαν την καλύτερη οπισθοφυλακή που θα μπορούσε να τους καλύψει την υποχώρηση από την Ελλάδα, το φθινόπωρο του 44.
Μετά το τέλος του εμφυλίου, το 1950, ο αντιστράτηγος Πετζόπουλος αποτημά τη δράση των Ταγμάτων:Τα Τάγματα λοιπόν αυτά τα οποία επλαισίωσε σημαντική μερίς Ελλήνων αξιωματικών, είναι καθ’ αυτό δημιούργημα της ανάγκης. Αποτέλεσαν πραγματικόν προμαχώνα και έπαλξιν κατά της κομμουνιστικής θηριωδίας, κυματοθραύστην διά τον μαινόμενον και αφρίζοντα κομμουνισμοί και έσωσαν από το φάσγανο των λαοκρατών την ζωήν εκατοντάδων πολιτών διαρκούσης της κατοχής“.5

 Το Κάιρο θέλει τα Τάγματα

Όταν η αποχώρηση των γερμανών είναι ορατή από μέρα σε μέρα, τα Τάγματα βρίσκονται στο επίκεντρο. Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Σαράφης, εκδίδει στις 3 Σεπτέμβρη διαταγή σύμφωνα με την οποία: τα τάγματα ασφαλείας θα σώσουν τη ζωή τους εφόσον παραδοθούν με τον οπλισμό τους“.6 Την επόμενη κιόλας μέρα, οι γερμανοί αποχωρούν από τον Πύργο, την πρώτη πόλη την οποία εγκαταλείπουν. Την ίδια μέρα, στις 4/9, γίνεται και η πρώτη συνεδρίαση της κυβέρνησης Καΐρου με τη συμμετοχή υπουργών του ΕΑΜ. Μοναδικό της θέμα τα Τάγματα Ασφαλείας. Ο πρωθυπουργός Παπανδρέου δεν θέλει να τα αποκηρύξει, γιατί είναι οι μοναδικές στρατιωτικές δυνάμεις που είναι ικανές να αντιταχθούν στον ΕΛΑΣ και να εξασφαλίσουν την αστική νομιμότητα τσακίζοντας τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Από την άλλη, δεν είναι δυνατόν να το παραδεχτεί ανοικτά. Είναι στρατεύματα, που ακόμη και τώρα πολεμάν εναντίον των “Συμμάχων” στο πλευρό του άξονα. Η πρώτη αυτή σύσκεψη της κυβέρνησης είναι άκαρπη και δεν καταλήγει σε καμιά συμφωνία.
Πίσω όμως από το υπουργικό τραπέζι, τα τηλέφωνα έχουν ανάψει. Οι αστοί πολιτικοί στο Κάιρο, σε απευθείας συνεννόηση με αυτούς στην Αθήνα, προσπαθούν να βρουν την καλύτερη δυνατή λύση. Η φόρμουλα δοκιμάζεται στον Πύργο. Αμέσως μετά την αποχώρηση των γερμανών, ο διοικητής των ράλληδων στον Πύργο, ο Κοκώνης συγκεντρώνει τον λαό της πόλης, και ανακοινώνει από την κεντρική πλατεία ότι τα Τάγματα Ασφαλείας αναλαμβάνουν τη διοίκηση της πόλης.Αι εν αυτή ένοπλοι δυνάμεις έπαυσαν υπακούουσαι από της αυτής εις Κυβέρνησιν Αθηνών. Αποτελούσαι δε από της ιδίας στιγμής τμήμα του Ελληνικού Στρατού ενεργούσιν εν ονόματι της Α.Μ. του Βασιλέως και της κυβερνήσεώς του“.1
Την επόμενη, στις 5/9, έρχεται από το Κάιρο ρητή εντολή προς τους Βρετανούς Αξιωματικούς Συνδέσμους που τους υπενθυμίζει ότι Είναι άκρως ανεπιθύμητο, όπλα και πυρομαχικά που ανήκουν στις γερμανικές δυνάμεις να πέσουν στα χέρια των ανταρτών“.Οι αξιωματικοί διατάσσονται να μην ανακατευτούν καθόλου σε οποιαδήποτε πιθανή σύγκρουση ανάμεσα στους ράλληδες και τον ΕΛΑΣ. Θεωρούν πως τα Τάγματα με τον οπλισμό που αφήνουν οι γερμανοί αποχωρώντας είναι δυνατόν να καθαρίσουν από τον ΕΛΑΣ την Πελοπόννησο, το σημείο δηλαδή που θα μπορούσε να γίνει μια περιορισμένη απόβαση βρετανικών στρατευμάτων και από εκεί να ανοίξει ο δρόμος για την Αθήνα. Ήδη, όλους τους καλοκαιρινούς μήνες, η λευκή τρομοκρατία έχει αποδώσει καρπούς.
Στο μεταξύ, η κυβέρνηση στο Κάιρο συνεδριάζει ξανά και στις 6/9 ο Παπανδρέου αναγκάζεται σε μια δημόσια δήλωση, που μεταδίδεται από το ΒΒΟ Είναι μια “χλιαρή” διαταγή που δεν καταδικάζει ευθέως τους ράλληδες:Παραγγέλλομεν εις τους άνδρας των ταγμάτων ασφαλείας όπως εγκαταλείψουν αμέσως τας θέσεις των“. Αυτή είναι και η τελευταία ανακοίνωση της κυβέρνησης από το Κάιρο. Αμέσως μετά μεταφέρεται στην νότια Ιταλία, περιμένοντας την αποχώρηση των γερμανών και την είσοδο της στην Ελλάδα.
Κανέναν από τους αστούς πολιτικούς δεν ξεγελάει αυτή η δήλωση. Ο αστικός κόσμος έχει συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να ξεράσει κάθε άλλη διαφορά απέναντι στον “κομμουνιστικόν κίνδυνον”. Ο Πλυτζανόπουλος, γενικός διοικητής των Ταγμάτων θα πει 2 χρόνια αργότερα για αυτές τις μέρες, στη δίκη-παρωδία που έστησε το κράτος μετά τη Βάρκιζα για να αθωώσει τους αρχηγούς των ράλληδων: Μετά την τελευταία ανακοίνωση της κυβέρνησης Καΐρου για την αποκήρυξη, αποφασίσαμε να συμβουλευτούμε τους πολιτικούς αρχηγούς. (σ.σ. εννοεί τους αστούς πολιτικούς που δεν συνεργάστηκαν με τους ναζί αλλά έμειναν στην Αθήνα, πιστοί στην εξόριστη κυβέρνηση). Εγώ πήγα στον Σοφούλη που μου είπε ότι είναι εναντίον της διαλύσεως, γιατί που θα στηριχτεί ο στρατιωτικός διοικητής Σπηλιωτόπουλος; Στη διαλυμένη αστυνομία, στη χωροφυλακή ή στις οργανώσεις; Μου είπε επίσης ότι όσο μπορείς μονάχα, μακριά από τους γερμανούς για να αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις“.2 Αλλωστε, επειδή τα γραπτά μένουν, έχει διασωθεί και μία επιστολή του Παπανδρέου προς τον Χρύσανθο, που εμφανίστηκε στην παραπάνω δίκη, και η οποία γράφει:Πιστεύω να υπάρχει κάποιος αυτού όπου θα χει μυαλό, ώστε μην επιτρέψει τη διάλυση των Ταγμάτων“.2
Δεν πρέπει να υπάρξει καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις των αστών. Ο βρετανός αξιωματικός Ουίκς, που τότε υπηρετούσε σαν σύνδεσμος με τον ΕΛΑΣ στην Καλαμάτα, θα γράψει το 1946:Η εντολή στους βρετανούς να μην επεμβαίνουν δόθηκε γιατί υπέθεταν στο Κάιρο ότι τα Τάγματα Ασφαλείας, με τη βοήθεια του γερμανικού οπλισμού τους, θα μπορούσαν να εξοντώσουν τον ΕΛΑΣ (…) και έτσι θα αποτελούσαν τις μόνες δυνάμεις που θα υπήρχαν στην Ελλάδα όταν θα φτάναμε εμείς”.6 Οι μόνοι που έδειχναν να μην καταλαβαίνουν ό,τι συμβαίνει γύρω τους ήταν η ηγεσία του ΚΚΕ που το μόνο της μοτίβο εκείνες τις μέρες ήταν “Ζήτω η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας” και “Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι οι βρετανοί1. Όποιος τολμούσε να μιλήσει για οτιδήποτε άλλο, ήταν “προβοκάτορας” και “αντιλαϊκό στοιχείο”.

Αρχίζει η επίθεση

Τα πράγματα όμως δεν έρχονται πάντα όπως τα σχεδιάζουν στα αστικά σαλόνια. Ο ΕΛΑΣ κυκλώνει τον Πύργο και την Καλαμάτα στις 7/9 και ζητάει από τους ταγματασφαλίτες να παραδοθούν. Αυτοί αρνούνται και, δηλώνοντας πως βρίσκονται πλέον στις διαταγές τις κυβέρνησης του Καΐρου, ζητάν από τον ΕΛΑΣ να παραδοθεί σε αυτούς. Στις 9/9 ο ΕΛΑΣ ξεκινάει την επίθεση και στις δύο πόλεις. Σε λίγες ώρες καταλαμβάνει την Καλαμάτα. Η μάχη είναι σχετικά σύντομη, αν υπολογίσει κανείς τον αριθμό τον ράλληδων που βρίσκονταν στην πόλη. Ο λόγος είναι ότι με την επίθεση του ΕΛΑΣ ο λαός της Καλαμάτας εξεγέρθηκε και με όποιο τρόπο μπορούσε, με ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει για όπλο, επιτίθονταν στα Τάγματα. Ενώ ακόμα ο ΕΛΑΣ βρισκόταν στις παρυφές της πόλης, οι δρόμοι και τα στενά είχαν γίνει πεδία μάχης. Κανένας δεν έδωσε το σύνθημα για αυτή την επίθεση, που ξεκίνησε αυθόρμητα μόλις ο λαός ένοιωσε σιγουριά από τα όπλα του ΕΛΑΣ. Οι ταγματασφαλίτες παραδίδονται κατά εκατοντάδες, εκτός από 200 περίπου που κατάφεραν να δραπετεύσουν και ενώνονται με την ισχυρή δύναμη που βρίσκεται στον Μελιγαλά. Παραδίνονται, αλλά σε ποιον; Ο ΕΛΑΣ προσπαθεί να τους συγκεντρώσει και να τους μαντρώσει, αλλά ο λαός της Καλαμάτας έχει άλλη γνώμη. Ήδη, όση ώρα διαρκούσε η μάχη, πλήθη συρρέουν οπλισμένα από τα γύρω χωριά ενώ μια πραγματική φάλαγγα οπλισμένη με κάθε αγροτικό εργαλείο έρχεται από τη Μεσσήνη. Όλοι απαιτούν θάνατο. Οι μνήμες από τις θηριωδίες των ταγμάτων στην Μεσσηνία ήταν πολύ νωπές, μόλις λίγες βδομάδες νωρίτερα. Σχεδόν κάθε ένας θρηνούσε έναν νεκρό ίσως συγγενή, ίσως φίλο. Τώρα ήταν η ώρα της τιμωρίας. Πολλοί από τους συλληφθέντες εκτελούνται επί τόπου από το λαό της Καλαμάτας.
Η κατάληψη του Πύργου από τον ΕΛΑΣ γίνεται την επόμενη μέρα. Η αντίσταση που προέβαλαν εδώ ήταν ισχυρότερη από την Καλαμάτα, αλλά τελικά άκαρπη. Και εδώ θα επαναληφθούν οι εικόνες της Καλαμάτας, αλλά σε μικρότερη έκταση. Επιπλέον, εδώ θα σπεύσουν οι άγγλοι αξιωματικοί για να προστατέψουν τους συλληφθέντες ταγματασφαλίτες. Η συμπεριφορά τους ήταν τόσο εξοργιστικά μεροληπτική που αναγκάζουν το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ να στείλει τηλεγράφημα διαμαρτυρίας προς την κυβέρνηση του Παπανδρέου την επόμενη μέρα: Μέλη της Συμμαχικής Αποστολής Πελοποννήσου επενέβησαν με ανάρμοστο τρόπο υπέρ των ανδρών του Ράλλη στον Πύργο“. Όπως και να έχει, δυο μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου είναι στα |έρια του ΕΛΑΣ μέσα σε δυο μέρες. Όσοι διαφεύγουν συγκεντρώνονται στην κωμόπολη του Μελιγαλά.

Μελιγαλάς

Ο Μελιγαλάς ήταν μια από τις ισχυρές βάσεις των ράλληδων. Η κωμόπολη είχε οχυρωθεί με ισχυρά αμυντικά έργα και η δύναμη πυρός που είχε συγκεντρωθεί για την άμυνά της ήταν τεράστια. Με την πόλη εκκαθαρισμένη από τους αριστερούς ήδη από πριν ήταν απόλυτα ασφαλής πολιτικά και δεν φοβούνταν μια επανάληψη των γεγονότων της Καλαμάτας. Ο αριθμός των ράλληδων μαζί με όσους είχαν καταφύγει εκεί, είχε φτάσει σχεδόν τις 2500. Οι αστοί σε Αθήνα και Κάιρο, που αιφνιδιάστηκαν με την πτώση της Καλαμάτας και του Πύργου στον ΕΛΑΣ, έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στους ταγματασφαλίτες στον Μελιγαλά.
Η επίθεση του ΕΛΑΣ άρχισε στις 13/9 και είναι πολύ σφοδρή. Ενάντια στο οχυρό του Μελιγαλά, ο ΕΛΑΣ θα ρίξει το Συγκρότημα Μηχανημάτων, δηλαδή το μοναδικό βαρύ οπλισμό που διέθετε στην Πελοπόννησο. Η μάχη είναι πολύ σκληρή και κρατάει δυόμισι μέρες χωρίς ανάπαυλα. Οι απώλειες και για τις δυο πλευρές είναι βαριές. Υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν 120 ελασήτες και περίπου 600 ταγματασφαλήτες. Στις 15/9 ο ΕΛΑΣ έχει κυριεύσει τον Μελιγαλά. (Από σύμπτωση, την ίδια εκείνη μέρα γίνεται η πρώτη βρετανική απόβαση σε ελληνικό έδαφος. Μια μικρή ομάδα βρετανών στρατιωτών αποβιβάζεται στα Κύθηρα σε αναγνωριστική αποστολή.)
Σε ολόκληρη την φιλολογία του μετεμφυλιακού κράτους της δεξιάς ο Μελιγαλάς αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο. Τα “κονσερβοκούτια” και η “πηγάδα” είναι τα πιο σταθερά μοτίβα των “αιμοδιψών συμμοριτών”. Η επίσημη ιστορία του ελληνικού στρατού, μιλάει για εκτέλεση “2500 στρατιωτών” από τους αντάρτες, τα πτώματα των οποίων έριξαν “εις πηγάδαν Μαυροζουμένης”. Τα πράγματα συνέβησαν πολύ πιο απλά. Τις μέρες που διαρκούσε η μάχη, πολλοί αγρότες συνέρεαν για να βοηθήσουν τους αντάρτες να καταλάβουν την πόλη, με ότι γεωργικά εργαλεία μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για όπλα. Με την είσοδο του ΕΛΑΣ στην κωμόπολη, ακολουθεί και πλήθος χωρικών από τα γύρω μεσσηνιακά χωριά.  Οι ταγματασφαλίτες παραδίνονται πια ομαδικά, ο ΕΛΑΣ προσπαθεί να τους συγκεντρώσει στον χώρο που μέχρι τότε κρατούνταν οι εαμήτες, ο κόσμος όλος ουρλιάζει για εκδίκηση. Αν και δεν υπάρχει αξιόπιστος αριθμός όσων ράλληδων σκοτώθηκαν αφού παραδόθηκαν (και πως θα μπορούσε μέσα στο χάος που επικρατούσε;) σίγουρα εκτελέστηκαν πολλοί. Εκτός από τους 600 που πέθαναν στη διάρκεια της τριήμερης μάχης, κάποιοι κατάφεραν να δραπετεύσουν, κάποιοι εκτελέστηκαν επί τόπου, κάποιοι μεταφέρθηκαν στην Καλαμάτα για να δικαστούν. Ο Χαριτόπουλος 7 περιγράφει πως καθώς μια φάλαγγα αιχμαλώτων μεταφερόταν στην έδρα της μεραρχίας του ΕΛΑΣ με τη συνοδεία ενός λόχου, δέχτηκε την επίθεση σύσσωμου του χωριού της Σκάλας. Λίγες βδομάδες νωρίτερα, οι ταγματασφαλήτες είχαν κάψει όλα τα σπίτια του χωριού. Αλλά και όσοι μεταφέρθηκαν στην Καλαμάτα για να δικαστούν (κυρίως οι αρχηγοί των Ταγμάτων) δεν είχαν καλύτερη τύχη. Καθώς τους έβγαλαν από την φυλακή για να μεταφερθούν στο χώρο που είχε στηθεί το λαϊκό δικαστήριο, ο λαός της Καλαμάτας που είχε συγκεντρωθεί, τους λιντσάρισε στα μισά της διαδρομής.

Η οργή είναι ασυγκράτητη

Μετά τον Μελιγαλά, το σοκ είναι τεράστιο. Όλα τα είχαν υπολογίσει οι αστοί σε Αθήνα και Κάϊρο. Και τα όπλα των ταγματασφαλιτών και τα εφόδια τους και την οργάνωσή τους και τις οχυρώσεις τους. Αυτό που δεν υπολόγισαν ήταν το μίσος του ελληνικού λαού για τα Τάγματα. Η επίθεση των μονάδων του ΕΛΑΣ άνοιξε το ποτάμι της λαϊκής οργής. Σε έκθεση της OSS (Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών) ήδη από τις 18/8/44 (λίγο πριν δηλαδή αρχίσει η επίθεση τους ΕΛΑΣ) η κατάσταση περιγράφεται ως εξής: “η  Πελοπόννησος είναι έντονα διχασμένη σε δυο στρατόπεδα. Στις περιοχές της υπαίθρου η κυριαρχία των ανταρτών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είναι απόλυτη. Στις πόλεις και σε όλο το μήκος των ακτών επικρατούν τα τάγματα ασφαλείας”. Αυτή είναι η μόνη έκθεση που οι συντάχτες της είχαν τη διορατικότητα να μην βλέπουν μόνο τη στρατιωτική διάταξη των δύο στρατοπέδων, αλλά και το κοινωνικό της υπόβαθρο: ”Πρόκειται για κοινωνική επανάσταση ευρείας έκτασης. Μεγάλο ποσοστό του λαού εργάζεται για την επιτυχία αυτής της επανάστασης”.8
Αυτό που ονομάστηκε “Εθνική Αντίσταση στον Κατακτητή”, δεν ήταν ποτέ αξεχώριστο από τις διαδικασίες της κοινωνικής επανάστασης, παρά τις διαφορετικές διαθέσεις και ενέργειες της ηγεσίας του ΚΚΕ. Ακριβώς το αντίθετο. Από την πρώτη στιγμή που ο λαός οπλίστηκε, το ζήτημα της εξουσίας δεν μπορούσε να λυθεί στα χαρτιά. Η συμφωνία του Λιβάνου για να μην μείνει ένα άχρηστο χαρτί έπρεπε να εφαρμοστεί στην πράξη. Αλλά η πράξη έδειχνε ότι ο ΕΛΑΣ είναι η οπλισμένη δύναμη που τις τελευταίες μέρες γίνεται και απόλυτα κυρίαρχη.
Η φωτιά έχει ανάψει πια και έξω από την Πελοπόννησο. Στα Τοπόλια της Κωπαϊδας, ο ΕΛΑΣ μπαίνει νικητής αφήνοντας νεκρούς 130 ταγματασφαλίτες. Λίγες μέρες μετά συλλαμβάνει άλλους 150 στη Λιβαδειά. Η μεγάλη νίκη όμως έρχεται στο Αγρίνιο, που αναγκάζει να παραδοθούν 1000 ταγματασφαλίτες. Η Λακωνία εκκαθαρίζεται από τους ράλληδες, που συσπειρώνονται στο Γύθειο και τον Μυστρά. Ως τώρα, σε όσες μάχες έχει δώσει ο ΕΛΑΣ με τα Τάγματα Ασφαλείας βγήκε σε όλες νικητής, διαψεύδοντας τις ελπίδες των αστών. Όποιος δεν είναι ηλίθιος μπορεί να βγάλει το συμπέρασμα πως τα Τάγματα είναι εντελώς ανίκανα να εξασφαλίσουν στρατιωτικά την ασφαλή επιστροφή της αστικής νομιμότητας στην Ελλάδα.

Προς ένα συμβιβασμό

Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα, η κυβέρνηση Παπανδρέου ψάχνει με αγωνία τρόπους για να χειριστεί την νέα κατάσταση και προσπαθεί να πετύχει έναν οποιονδήποτε συμβιβασμό. Ο Κανελόπουλος, υπουργός της κυβέρνησης, και μετέπειτα αρχηγός της ΕΡΕ, φτάνει στην Καλαμάτα και επιδιώκει συνάντηση με τον Άρη. Αλλά το θέμα πλέον δεν είναι διπλωματικό. Το επείγον είναι να διασωθούν όσα Τάγματα δεν έχουν τσακιστεί. Και πάλι, φυσικά, γίνεται κάθε προσπάθεια για να μην πέσουν τα όπλα τους στον ΕΛΑΣ. Αλλά τώρα, βλέποντας ότι τα Τάγματα δεν μπορούν να νικήσουν, προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο. Στις 16/9, την επόμενη μέρα δηλαδή μετά την νίκη του ΕΛΑΣ στον Μελιγαλά, δίνονται νέες οδηγίες προς τους βρετανούς αξιωματικούς. να μεσολαβούν δημόσια και να ζητάν τον περιορισμό των Ταγμάτων στα στρατόπεδά τους ως ότου παραδοθούν στον βρετανικό στρατό, όταν και όποτε αυτός έρθει. Ουσιαστικά, οι βρετανοί ζητάν από τον ΕΛΑΣ να αφήσει ανενόχλητους τους ταγματασφαλίτες στα στρατόπεδά τους με την υπόσχεση ότι θα παραδοθούν αργότερα. Αλλά και ο ΕΛΑΣ θεωρούσε πως λειτουργεί για λογαριασμό της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Οι απόπειρες λοιπόν των άγγλων αξιωματικών να πετύχουν συμφωνίες παράδοσης κατά περίσταση, εξελίσσεται σε διπλωματική ισορροπία σε ένα τεντωμένο σχοινί.
Οι νέες οδηγίες δεν προλαβαίνουν να αποτρέψουν μια νέα συμφορά. Στις 19/9 μετά από μάχη ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τη Ναύπακτο, ένα από τα πιο ισχυρά τους κάστρα έξω από την Πελοπόννησο και συλλαμβάνει 650 ράλληδες. Όσοι μπόρεσαν δραπέτευσαν για την Πάτρα.
Αλλά και όταν δοκιμάζουν τελικά να εφαρμόσουν τις νέες οδηγίες δεν αλλάζει τίποτα. Η επόμενη φωλιά των ταγματασφαλιτών είναι οι Γαργαλιάνοι, που ο ακραιφνής ναζιστής Στούπας, επικεφαλής 1200 ταγματασφαλιτών, έχει μετατρέψει το χωριό σε ισχυρά οχυρωμένο φρούριο. Εκεί, οι άγγλοι θα εφαρμόσουν για πρώτη φορά τη νέα γραμμή και θα μεσολαβήσουν για παράδοση του Τάγματος, αλλά άκαρπα. Ο Άρης που βρίσκεται αυτοπροσώπως επικεφαλής σε αυτή την επιχείρηση, δεν θα δώσει πολύ χρόνο στις διαπραγματεύσεις. Στην άρνηση του Στούπα να παραδοθεί, διατάσει αμέσως επίθεση. Η μάχη κρατάει 30 ώρες. Οι λίγοι ταγματασφαλίτες που γλίτωσαν δραπετεύουν με καΐκι στην Πύλο. Μετά την ήττα στους Γαργαλιάνους είναι φανερό ότι η αναγκαστική αλλαγή πολιτικής των άγγλων προς τα Τάγματα, δεν οδηγεί σε εκτόνωση της σύγκρουσης. Το αντίθετο μάλιστα. Στην Πύλο το πλήθος κάνει έφοδο στο κτίριο που κρατούνται οι ταγματασφαλίτες και τους λιντσάρει.
Από τις 15 ως τις 24/9, σε μια σειρά μικρότερης έκτασης συγκρούσεων, ο εξεγερμένος πληθυσμός με ή χωρίς τη βοήθεια του ΕΛΑΣ διώχνει τα Τάγματα από το Κιάτο, τον Αχλαδόκαμπο, την Αρεόπολη και το Διακοφτό. Όσοι ταγματασφαλίτες βρίσκονται στην Πελοπόννησο, προσπαθούν να συμπτυχθούν στο Γύθειο-Μυστρά, την Τρίπολη και την Πάτρα και κάποιες μικρότερες δυνάμεις στο Ναύπλιο στη Μονεμβασιά και στην Κόρινθο. Τα κρίσιμα σημεία είναι δύο: Στην Πάτρα βρίσκονται 2000 μαζί με τους 500 που έφτασαν από τη Ναύπακτο και ο διοικητής τους ο Κουρκουλάκος προσπαθεί να βρει τρόπο να παραδοθεί σε οποιονδήποτε εκτός από τον ΕΛΑΣ. Καλεί τον Ζέρβα που βρίσκεται στην Ήπειρο, να κατέβει για να του παραδώσει την πόλη. Αλλά ο Ζέρβας ήδη ετοίμαζε τις βαλίτσες του για ένα πιο μακρινό ταξίδι. Ο Παπαδόγκωνας επικεφαλής 2000 ράλληδων, προσπαθεί να συγκεντρώσει στην Τρίπολη τις διάσπαρτες δυνάμεις για να αντισταθεί αποτελεσματικά. Η πόλη έχει οχυρωθεί και έχουν συγκεντρωθεί τα περισσότερα από τα βαριά όπλα που έχουν στην κατοχή τους τα Τάγματα. Ο Άρης παίρνει την απόφαση να συγκεντρώσει δυνάμεις και βαδίζει ενάντια της Τρίπολης. Φτάνει έξω από την πόλη και ξεκινά την πολιορκία.

Πανικός

Στους αστούς σε Αθήνα και Κάιρο επικρατεί πανικός. Όχι μόνο τα Τάγματα δεν κατάφεραν να διαλύσουν τον ΕΛΑΣ, αλλά μέσα σε 15 μέρες κοντεύουν να διαλυθούν αυτά. Η Πελοπόννησος, το μόνο σημείο που προσφερόταν για βρετανική απόβαση είναι σχεδόν στα χέρια του ΕΛΑΣ, και το σπουδαιότερο, ο δρόμος για την Αθήνα είναι ανοιχτός. Τα νέα για τις νίκες του ΕΛΑΣ ενάντια στα Τάγματα προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα στην πρωτεύουσα. Στις λαϊκές συνοικίες ο κόσμος πανηγύριζε. Ήταν μόνο λίγους μήνες νωρίτερα, που οι ράλληδες, μαζί με τα στρατεύματα κατοχής έστηναν τα αιματηρά μπλόκα. Αντίθετα, οι αστοί συνεργάτες των γερμανών τρέμουν. Ξέροντας ότι οι γερμανοί αποχωρούν από μέρα σε μέρα, προσπαθούν την τελευταία στιγμή να πολλαπλασιάσουν με όποιο τρόπο μπορούν την επαφή με την εξόριστη κυβέρνηση.
Αλλά ο ίδιος πανικός υπάρχει και στην εξόριστη κυβέρνηση. Στις 20/9 ο Παπανδρέου τηλεγραφεί στον Τσώρτσιλ: “Ενώπιον διαμορφωθείσης κρίσιμου καταστάσεως τα πολιτικά μέσα προς αντιμετώπισίν της δεν είναι πλέον επαρκή. Μόνον η άμεσος παρουσία επιβλητικών βρετανικών δυνάμεων εις την Ελλάδα και μέχρι των τουρκικών ακτών, ημπορεί να μεταβάλει την κατάστασιν”. 2,7 Ακόμη και 60 χρόνια μετά, διαβάζοντας κανείς το τηλεγράφημα, μπορεί να καταλάβει πως η φωνή του θα έτρεμε την ώρα που το υπαγόρευε. Και έχει κάθε δίκιο, αφού η κατάσταση οδηγείται στην κορύφωση. Μόνο 4 μέρες μετά το τηλεγράφημα, ο ΕΛΑΣ που έχει κυκλώσει την Τρίπολη, ετοιμάζεται να εισβάλει. Ο Τοντ, ο βρετανός μεσολαβητής για την παράδοση, προσπαθεί από μέρες να ροκανίσει το χρόνο, αλλά βλέπει ότι δεν μπορεί να τρενάρει άλλο τις διαπραγματεύσεις και ζητά από το βρετανό διοικητή στα Κύθηρα “το αργότερο σε 48 ώρες 50 βρετανούς στρατιώτες για να παραδοθούν  οι 2000 ταγματασφαλίτες,”.

Η συμφωνία της Καζέρτας

Τελικά δεν χρειάζεται να φτάσουν “επιβλητικές βρετανικές δυνάμεις” στην Ελλάδα. Ο Παπανδρέου καταφεύγει σε μια απελπισμένη πολιτική ενέργεια διπλωματικού χαρακτήρα. Καλεί εσπευσμένα τον Ζέρβα του ΕΔΕΣ και τον Σαράφη, αρχηγό του ΕΛΑΣ στην Ιταλία και τους ζητά να υπογράψουν άρον-άρον ένα απίθανο κείμενο, που ζητάει ούτε λίγο ούτε πολύ τα εξής απίθανα:
Α. Όλες οι αντάρτικες δυνάμεις που δρουν στην Ελλάδα μπαίνουν κάτω από τις διαταγές της κυβέρνησης εθνικής ενότητας
Β. Η ελληνική κυβέρνηση βάζει τις δυνάμεις αυτές κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Σκόμπι, που ονομάστηκε από τον Ανώτατο Συμμαχικό Αρχιστράτηγο, “Στρατηγός Διοικών τας δυνάμεις εν Ελλάδι”.
Γ. (…Οι αρχηγοί των Ελλήνων ανταρτών θα απαγορεύουν κάθε απόπειρα των μονάδων τους) να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα χαρακτηρισθή ως έγκλημα και θα τιμωρηθεί αναλόγως.
 Και όχι μόνο αυτό. Ο ΕΛΑΣ δεν θα μπει στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη, αλλά αυτές θα καταληφθούν από βρετανικά στρατεύματα, και τα λίγα στρατεύματα της δεξιάς που είχε η κυβέρνηση στο Κάιρο! Το κερασάκι στην τούρτα: ο δοσίλογος αρχηγός της χωροφυλακής σε όλη τη διάρκεια της κατοχής, ο Σπηλιωτόπουλος, διορίζεται “προσωρινά” Γενικός Διοικητής της Αττικής! Πρόκειται για το κείμενο που έμεινε γνωστό σαν συμφωνία της Καζέρτας.
Το τόλμημα ήταν τόσο μεγάλο, που ούτε ο ίδιος ο Παπανδρέου δεν πίστευε στην επιτυχία του, αλλά επένδυσε σε αυτό όπως ο πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του. Ο Ζέρβας φυσικά το υπέγραψε και με τα δύο χέρια, αλλά το θέμα είναι τι θα κάνει ο ΕΛΑΣ. Ο Σαράφης δίσταζε. Το υπέγραψε τελικά, όπως ο ίδιος λέει,6 μόνο όταν συμφώνησαν οι υπουργοί του ΚΚΕ στην εξόριστη κυβέρνηση και μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με την Αθήνα. Η συμφωνία της Καζέρτας υπογράφτηκε τελικά στις 26 Σεπτέμβρη του 44. Ο Ζεύγος, υπουργός του ΚΚΕ στην κυβέρνηση Παπανδρέου, αργότερα θα κάνει μια πολύ προφητική αυτοκριτική: “Θα μας καταδικάσει η ιστορία ότι αφοπλίσαμε το λαό και επιβάλαμε την αντίδραση”.7

Τα αποτελέσματα της συμφωνίας

Το ότι ο Ζεύγος και ο Σαράφης υπέγραψαν τη συμφωνία στην Καζέρτα, δεν σημαίνει ότι αυτή θα εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Πρέπει να συμφωνήσει αρχικά η ηγεσία του ΚΚΕ και με τη σειρά της να πείσει τον οπλισμένο λαό, ότι όχι μόνο δεν θα πάρουν οι εργαζόμενοι την εξουσία, αλλά θα πρέπει να παραδώσουν και τα όπλα τους στους άγγλους! Για το πρώτο χρειάστηκαν μόνο δύο μέρες, και στις 28/9 δημοσιεύεται επίσημα ότι υπογράφτηκε συμφωνία στην Καζέρτα σε ανακοίνωση  στο BBC. Είναι φανερό πως η προδοσία της Καζέρτας δεν βαραίνει μόνο τον Ζεύγο ή τον Σαράφη αλλά συνολικά την ηγεσία του ΚΚΕ που την δέχτηκε χωρίς καμιά αντίρρηση. Για το δεύτερο, να πείσει δηλαδή η ηγεσία του ΚΚΕ τον οπλισμένο λαό να δεχτεί τη συμφωνία, τα ανέλαβε όλα ο μηχανισμός του κόμματος. Το ΚΚΕ δεν ανακοίνωσε τους όρους της συνολικά, παρά μόνο αποσπασματικά, σαν στρατιωτικές οδηγίες προς τις διάφορες μονάδες, ώστε να αποκρύψει το μέγεθος της προδοσίας και να προλάβει αντιδράσεις.
Τα αποτελέσματα της συμφωνίας φάνηκαν αμέσως. Αμέσως μόλις το ΒΒC ανακοίνωσε τη συμφωνία, ο Κανελόπουλος συναντά τον Άρη έξω από την Τρίπολη και απαιτεί από αυτόν να μην ακουμπήσει τους ράλληδες του Παπαδόγκωνα που είναι μέσα στην πόλη. Λίγο αργότερα, οι 2000 ταγματασφαλίτες παραδίνονται σε 30 βρετανούς που έφτασαν εσπευσμένα από τα Κύθηρα. Τελικά χρειάστηκαν μόνο 30 βρετανοί και το χαρτί της Καζέρτας. Οι πιο πολλοί ράλληδες θα αφεθούν ελεύθεροι για “να επιστρέψουν στα σπίτια τους” και περίπου 500 θα μεταφερθούν στις Σπέτσες, και στη συνέχεια στην Αθήνα για να πολεμήσουν (με αγγλικά όπλα αυτή τη φορά) τον ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά. Την μεθεπόμενη μέρα παραδίνονται στους Βρετανούς και οι ταγματασφαλίτες στην Πάτρα και μεταφέρονται στον Άραξο. Η παράδοση στην Πάτρα αποτελεί σκάνδαλο. Μια μικρή δύναμη βρετανών έχει αποβιβαστεί κοντά στην Πάτρα λίγες μέρες νωρίτερα. Την 1η Οκτώβρη οι ράλληδες αποχωρούν από την πόλη για να τους συναντήσουν και να παραδοθούν, αλλά αυτή τη φορά έχουν συμφωνήσει ότι θα κρατήσουν και τον οπλισμό τους! Και επιπλέον, οι γερμανοί δεν είχαν αναχωρήσει ακόμη από την πόλη, αλλά εκκενώνουν την Πάτρα δύο μέρες αργότερα! Ο συμβολισμός είναι έντονος. Βρετανοί, γερμανοί και ταγματασφαλίτες μέσα σε μια μέρα αλλάζουν ρόλους χωρίς να πέσει ούτε μια σφαίρα, αρκεί ο ΕΛΑΣ να μείνει απ’ έξω. Κάποιες σκόρπιες, μικρές φρουρές ράλληδων “παραδίνονται” τώρα εύκολα στους άγγλους, με μόνη εξαίρεση αυτούς στο Γύθειο, που θα αναγκαστούν να παραδοθούν μετά από συμπλοκή με μονάδες του ΕΛΑΣ. Τις επόμενες μέρες, έρχεται και η εντολή στον Άρη να αναχωρήσει από την Πελοπόννησο για την βόρειο Ελλάδα. Όπως και η Τρίπολη, και η Πάτρα, έτσι και η αποχώρηση του Άρη ήταν στα πλαίσια της νέας συμφωνίας.
Η αγανάχτηση για την συμφωνία ήταν μεγάλη, αλλά δεν υπήρξε οργανωμένη αντίσταση από το εσωτερικό του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στις μεθοδεύσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ. Με μόνο μία εξαίρεση. Στην περιοχή της Φλώρινας, ένα τάγμα από τα δύο τάγματα σλαβομακεδόνων του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Γκότσε αγανακτεί και δηλώνει πως δεν θα πειθαρχήσει. Στις διαταγές να συνετιστεί, αρνείται, και δηλώνει ότι αποχωρεί από την Ελλάδα και θα περάσει τα γιουγκοσλαβικά σύνορα για να ενωθεί με τους αντάρτες του Τίτο. Σε συνεργασία με την κυβέρνηση Παπανδρέου, το ΚΚΕ αποφασίζει να πατάξει την ανταρσία. Ο Σαράφης διατάσσεται να επιτεθεί και τελικά επιβάλει με τα όπλα στους αντάρτες του Γκότσε τη συμφωνία της Καζέρτας. Ακόμα και σήμερα το ΚΚΕ δικαιολογεί την απόφασή του να επιτεθεί στο σλαβομακεδόνικο τάγμα αφήνοντας υπόνοιες για συνεργασία του με τους… άγγλους. 6,9 Στις 12 Οκτώβρη αποχωρούν και οι τελευταίοι γερμανοί από την Αθήνα. Στη θέση τους αποβιβάζονται βρετανικά στρατεύματα. Οι ράλληδες που γλίτωσαν, μεταφέρονται με ταχύτητα στην Αθήνα. Εκεί θα “φρουρούνται” υποτίθεται από τους βρετανούς, ουσιαστικά όμως προστατεύονται για να μπουν στην μάχη όταν έρθει η ώρα. Η συμφωνία της Καζέρτας έκλεισε με τον πιο άθλιο τρόπο την πρώτη πράξη του εμφυλίου, αλλά και τη μάχη της Πελοποννήσου. Από εδώ και μετά η σύγκρουση μεταφέρεται στην Αθήνα.
Κ.Ρουσίτης

Σημειώσεις

1. Άρης Βελουχιώτης, Π. Λαγδας
2. Οι δοσίλογοι της Κατοχής, Ν. Καρκάνης
3. Οι Καπετάνιοι, D. Eudes
4. Γερμανικές Επιχειρήσεις κατά των ανταρτών στα Βαλκάνια, Υπουργείο Στρατιωτικών των ΗΠΑ, μτφρ. Γ. Τσούμης
5. Τραγική Πορεία, Θ. Πετζόπουλος
6. Ο ΕΛΑΣ, Στ. Σαράφη
7. Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων, Δ. Χαριτόπουλος
8. Η απελευθέρωση της Πελοποννήσου, l. Baerentzen
9. Το 30ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ, Θ. Μητσόπουλος
Δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην εφημερίδα Εργατική Εξουσία Νο 77, Σεπτέμβρης 2004