Αρθρογράφος:

Χρήστος Ρέππας

Αξιολόγηση, διοικητική αναδιάρθρωση και αγορά:

Το νέο σκηνικό της νεοφιλελεύθερης επίθεσης στη δημόσια εκπαίδευση

                                                                       ΧΡ.ΡΕΠΠΑΣ

Mε τον πρόσφατο νόμο(4024/11) για το μισθολόγιο – βαθμολόγιο μισθολόγιο στο Δημόσιο Τομέα, με το οποίο επιχειρήθηκε , με βάση τους σχεδιασμούς κυβέρνησης ΠΑ.ΣΟ.Κ και Tρόικας, η εξαθλίωση του κόσμου του Δημοσίου, βάζει ως βασικότερη παράμετρο της μισθολογικής και βαθμολογικής εξέλιξης των υπαλλήλων την αξιολόγηση. Η παράμετρος αυτή υπήρξε η σκοτεινή πλευρά του λόφου , η πλευρά που συγκέντρωσε τη μικρότερη συζήτηση για το ρόλο και τον σκοπό της μέσα στο πλέγμα των συνολικότερων αναδιαρθρώσεων της δομής και λειτουργίας του κράτους.
Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία, κυρίως η κυβερνητική της πτέρυγα, αρκέστηκε να μιλήσει , με λόγια όσο το δυνατόν λιγότερο τραυματικά για τον πολιτικό της φορέα, για το μισθολογικό και βαθμολογικό ζήτημα , απέφυγε όμως το άνοιγμα μιας συνολικότερης συζήτησης για τη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση του κράτους , το ρόλο της αξιολόγησης και το νέο δημόσιο που πάει να δημιουργηθεί.

Οι στρατηγικές επιλογές του κεφαλαίου σήμερα για τον δημόσιο τομέα έχουν να κάνουν:

α. από τη μια μ’ έναν μικρότερο σε μέγεθος δημόσιο τομέα και φθηνότερο , με ανοιχτή εκχώρηση πολλών λειτουργιών του στο ιδιωτικό κεφάλαιο και με την εξάλειψη και των τελευταίων υπολειμμάτων του υποτυπώδους κράτους πρόνοιας που υπήρξε στην Ελλάδα.
β. τη διαμόρφωση ενός πειθαρχημένου εργατικού δυναμικού , ιδεολογικά και πολιτικά υποταγμένου στις απαιτήσεις της κρατικής εξουσίας , το οποίο, αν καταφέρει να ξεφύγει από τη μέγγενη της εργασιακής εφεδρείας και των απολύσεων θα βρίσκεται κάτω από ένα μόνιμο καθεστώς φτώχειας, εργασιακής περιπλάνησης και εργασιακού δεσποτισμού.

Η βίαιη αναδιάρθρωση του κράτους και της εκπαίδευσης έχει ως βασικά της όπλα την αξιολόγηση, τον μετασχηματισμό του ρόλου της διοίκησης και την αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης των διαφόρων δημόσιων οργανισμών. 1 Αυτοί οι τρεις μηχανισμοί παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μετάλλαξη της φυσιογνωμίας δημοσίων οργανισμών και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, με την προώθηση βαθιών μετασχηματισμών στη λειτουργίας τους. Λειτουργούν ως μηχανισμοί κοινωνικού εκβιασμού των δημόσιων φορέων , διασφαλίζοντας ότι η μη συμμόρφωσή τους προς τις απαιτήσεις της αγοράς και του κεφαλαίου θα έχει ως αποτέλεσμα και τη μη επιβίωσής τους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μη χρηματοδότηση ή την αρνητική αξιολόγηση κάθε δημόσιου φορέα που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Ο ρόλος του κράτους στην ενεργοποίηση αυτών των τριών μηχανισμών είναι καθοριστικός. Όσο κι αν ο νεοφιλελευθερισμός εμφανίζεται με την ιδεολογική φενάκη του αντικρατισμού , όλες οι τομές που επιχειρούνται στο πλαίσιο των αρχών του και των ταξικών του δεσμεύσεων έχουν τη σφραγίδα ενός ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού , ενός κρατικού παρεμβατισμού με διαφορετικό περιεχόμενο απ’ αυτόν της σοσιαλδημοκρατικής εποχής, που στοχεύει στην υποβάθμιση της αξίας της εργατικής δύναμης και την πειθάρχησή της στις απαιτήσεις της αγοράς, μέσα από τον κοινωνικό εκβιασμό της ανεργίας ή της περιθωριοποίησης.2

Η νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση της διοίκησης εξασφαλίζεται με την ανάδυση του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ , μια επιλογή που από το 1995 έχει κωδικοποιήσει με συγκεκριμένες αρχές ο Ο.Ο.Σ.Α και την προωθεί ως βασικό μοντέλο μεταρρύθμισης του διοικητικού μηχανισμού των κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσω αυτού του μηχανισμού εισάγονται μια σειρά μέθοδοι του ιδιωτικού τομέα που αφορούν τον σχεδιασμό στόχων, τη διαχείριση ανθρώπινων πόρων , τον έλεγχο και τη λογοδοσία. 3 Το νέο δημόσιο μάνατζμεντ είναι η οργανωτική διάχυση της νεοφιλελεύθερης λογικής στη λειτουργία του δημόσιου τομέα και η μετάλλαξη της φυσιογνωμίας του και του προσανατολισμού του. Πρόκειται για κρυφή μορφή ιδιωτικοποίησης των δημόσιων οργανισμών και της δημόσιας εκπαίδευσης , μέσω της οποίας προωθείται όχι μόνο η οργανωτική μετάλλαξη της φυσιογνωμίας του σχολείου αλλά μια συνολικότερη αλλαγή του κλίματος και της κουλτούρας που επικρατεί σ’ αυτό.4
Θεωρητικά η εισαγωγή του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ δικαιολογείται από την ιδέα της ορθολογικής διαχείρισης των δαπανών και από την ανάγκη εισαγωγής μιας νέας οικονομικής των θεσμών» ,5 η οποία θα διασφαλίζει τις σημερινές δημοσιονομικές επιλογές των αστικών κυβερνήσεων, τη μείωση δηλ. των δημοσίων δαπανών και την εγκατάλειψη όλων των προνοιακών πρακτικών από τη δημόσια διοίκηση. Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι η δραστηριότητα του κράτους στους τομείς της διοίκησης και της κοινωνικής πολιτικής πρέπει να σχεδιάζεται και να εκτελείται «ορθολογικά» , το δε βέλτιστο αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται με το λιγότερο δυνατό κόστος. Σύμφωνα με τη θεωρία του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ η κρατική πολιτική και η δράση της δημόσιας θα πρέπει να καθορίζεται από τα τρία E:Economy, Effectiveness, Efficiency.(Οικονομία, Αποτελεσματικότητα, Αποδοτικότητα).6 Η δράση και το παραγόμενο αποτέλεσμα της δημόσιας διοίκησης πρέπει να προτυποποιείται , να σχεδιάζεται και να υλοποιείται με βάση συγκεκριμένα standards αποτελεσματικότητας. Στη συνέχεια το όλο αποτέλεσμα ελέγχεται και αξιολογείται ως προς την επίτευξη των προκαθορισμένων στόχων.

Το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ εμφανίζεται με τέσσερις μορφές : α. Αποδοτικότητα στο Ν.Δ.Μ, β. Ν.Δ.Μ- Σμίκρυνση – Αποκέντρωση, γ. Ν.Δ.Μ – Αναζητώντας την Αριστεία , δ. Προσανατολισμός στις Δημόσιες Υπηρεσίες. Πρόκειται για διαφοροποιήσεις σε επιμέρους στόχους και προσανατολισμούς όχι όμως και στις βασικές στοχεύσεις. 7 Τέτοιες στοχεύσεις είναι η ιδιωτικοποίηση μιας σειράς λειτουργιών του κράτους, η έμφαση στ’ αποτελέσματα αντί για τις διαδικασίες , η ομαδική εργασία , η ανάπτυξη του ανταγωνισμού και η ανάπτυξη πνεύματος αυτοευθύνης αντί για την εκτέλεση ιεραρχικών εντολών. Η ανάπτυξη της αυτοευθύνης προϋποθέτει ένα διαφορετικό πρότυπο εργασιακής πειθαρχίας στο οποίο δεν αρκεί η τυπική αφοσίωση και εκτέλεση των ιεραρχικών εντολών της διοίκησης από την πλευρά του υπαλλήλου, αλλά η παραγωγική αφοσίωση στους στόχους. Οι εργαζόμενοι καλούνται να επιχειρηματικοποιήσουν τον ίδιο τον εαυτό, επενδύοντας σ’ αυτόν καινούργιες κυρίως δεξιότητες που θα τους κάνουν ικανούς ν’ ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της παραγωγικότητας. Παράλληλα ο πολίτης μετατρέπεται σε πελάτη. Οι υπηρεσίες που προηγούμενα προσφέρονταν στο πλαίσιο της τυπικής συνταγματικής ισότητας, με όρους τυπικής ισοτιμίας προς όλους τους πολίτες , αγοράζονται πλέον από πελάτες – καταναλωτές υπηρεσιών, στο πλαίσιο μιας αγοράς στην οποία έχουν πλέον αποχτήσει εμπορευματικό χαρακτήρα όσες υπηρεσίες είχαν το χαρακτήρα του δημοσίου αγαθού κατά την περίοδο του κράτους πρόνοιας.

H εισαγωγή μεθόδων του καπιταλιστικού μάνατζμεντ γίνεται για την πειθάρχηση των εργαζομένων γύρω από τους στόχους της καπιταλιστικής παραγωγικότητας ή της κρατικής διοίκησης. Αναγνωρίζοντας τον καθοριστικό ρόλο της ανθρώπινης εργασίας στη επίτευξη της παραγωγικότητας οι θεωρητικοί του Μάνατζμεντ, επιδιώκουν την ολοκληρωτική στράτευση της εργατικής δύναμης, με το σύνολο των χαρακτηριστικών και των ιδιοτήτων της. στις απαιτήσεις της επιχείρησης. Στα πλαίσια αυτά οι τεχνικές διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού καθιστούν τους εργαζόμενους αντικείμενα επιτήρησης και λεπτομερειακού ελέγχου ως προς την επίτευξη προκαθορισμένων στόχων. Παράλληλα προωθείται η αποξένωση των εργαζομένων από ουσιαστικές πλευρές της εργασιακής διαδικασίας, αφαιρώντας τους το δικαίωμα να έχουν ουσιαστικά λόγο πάνω στο προϊόν της εργασίας που παράγουν.

Μέσω του Μάνατζμεντ γενικά και του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ ειδικότερα, η ανθρώπινη υποκειμενικότητα υποβιβάζεται στο επίπεδο των «ανθρώπινων πόρων», οι οποίοι το μόνο ρόλο που έχουν είναι ν΄ αποτελέσουν πηγή όσο το δυνατόν μεγαλύτερου κέρδους ή μέσο αποτελεσματικής επίτευξης των στόχων τ ης διοίκησης.

Το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ δεν αποτελεί αναίρεση των άλλων οργανωτικών μορφών του Μάνατζμεντ, αλλά προσπαθεί να ενσωματώσει στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης τη λογική της καπιταλιστικής αγοράς.

Στο χώρο της εκπαίδευσης η αλλαγή αυτή επιχειρείται με την εισαγωγή του ανταγωνισμού μεταξύ των σχολικών μονάδων και την εφαρμογή νέων μεθόδων εντατικού ελέγχου του εκπαιδευτικού έργου και των φορέων του. Με την εισαγωγή των μηχανισμών του μάνατζμεντ οι εκπαιδευτικοί περιθωριοποιούνται όλο και περισσότερο από τη διοίκηση και τη λειτουργία της σχολικής μονάδας , προς όφελος μιας νέας εκπαιδευτικής γραφειοκρατίας η οποία διαχειρίζεται τη λειτουργία και την καθημερινότητα των σχολείων με αποκλειστικό κριτήριο την προσαρμογή τους στις απαιτήσεις της αγοράς. Η γραφειοκρατία αυτή, όπως δείχνει το παράδειγμα χωρών όπου οι αρχές αυτές εφαρμόζονται ήδη από τη δεκαετία του ‘ 80, μπορεί να μην προέρχεται καν από το εκπαιδευτικό σώμα.

Ακριβώς γι’ αυτό ο μάνατζερ , ειδικά στο χώρο της εκπαίδευσης , έχει χαρακτηριστεί ως «ως κρυπτογραφικό κλειδί των πολιτικών ιδιωτικοποίησης» και «ως ένας νέος ηθοποιός στη σκηνή των οργανισμών του δημόσιου τομέα και αποτελεί κεντρική φιγούρα στη μεταρρύθμισή του και εισαγωγή των οιονεί αγορών» 8

Στα πλαίσια του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ αλλάζει συνολικά η αντίληψη για τον ίδιο τον εκπαιδευτικό οργανισμό και το ρόλο του. Η θεώρησή του είναι ίδια μ’ αυτή της καπιταλιστικής επιχείρησης με την έμφαση να δίνεται στ’ αποτελέσματα και την απόδοση , με βάση τους στόχους και τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων από την εκπαίδευση.

Η έμφαση στην απόδοση και τ΄ αποτελέσματα μπορεί να επηρεάσει τίδια τδιδασκαλία και το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης , απομακρύνοντας και τα δύο πεδία από κριτικές θεωρήσεις της πραγματικότητας και από γνωστικά περιεχόμενα που δεν είναι επιθυμητά στον κόσμο των επιχειρήσεων. Καμία πλευρά της εκπαιδευτικής διαδικασίας δεν παραμένει ανέπαφη. Στις βασικές αρχές του νέου δημόσιου μάνατζμεντ περιλαμβάνεται η θέση για «κατάτμηση οργανισμών μεγάλης κλίμακας και χρησιμοποίηση του ανταγωνισμού για την απόκτηση δυνατοτήτων «εξόδου» ή «επιλογής» από τους χρήστες»9 Σε μετάφραση από την αφηρημένη τεχνοκρατική γλώσσα κάτι τέτοιο σημαίνει διάλυση του ενιαίου χαρακτήρα του συστήματος της δημόσιας εκπαίδευσης με την εισαγωγή διαφοροποιημένων κριτηρίων λειτουργίας ανά σχολική μονάδα ώστε να διαμορφωθούν όροι ανταγωνισμού μεταξύ των σχολικών μονάδων και οι χρήστες των υπηρεσιών (όπως θεωρεί τους γονείς η αγοραία νεοφιλελεύθερη αντίληψη) ν’ αποχτήσουν τη δυνατότητα «εξόδου» και «επιλογής». Έτσι διαμορφώνεται το καθεστώς της λεγόμενης ελεύθερης επιλογής σχολείου, όπου οι χρήστες εκπαιδευτικών υπηρεσιών μπορούν να επιλέγουν το σχολείο της επιλογής τους.

Το σκηνικό αυτό συμπληρώνει ένα θεσμοθετημένο σε εθνικό επίπεδο σύστημα αξιολόγησης και κατάταξης των σχολείων με βάση προκαθορισμένα κριτήρια – στόχους. Ο βαθμός ανταπόκρισης των σχολείων στα συγκεκριμένα αυτά κριτήρια τα τοποθετεί σε ιεραρχική κλίμακα και οδηγεί στο διαχωρισμό τους σε «καλά» και «κακά». Με βάση τη συγκεκριμένη θέση κατάταξης που αποκτούν τα σχολεία παίρνουν και την ανάλογη χρηματοδότηση. Παράλληλα η μισθοδοσία των εκπαιδευτικών συνδέεται με τ΄ αποτελέσματα των εξετάσεων.

To νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ είναι μια τεχνική ιδιωτικοποίησης της δημόσιας εκπαίδευσης που αποδυναμώνει τις σταθερές εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών και τις αντικαθιστά με διάφορες μορφές ευέλικτης εργασίας. Είναι ένας τρόπος διοίκησης που στηρίζεται στη μεταφορά τεχνικών του ιδιωτικού τομέα στους δημόσιους οργανισμούς σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης της εργασίας. Θεωρητικά η εισαγωγή αυτών των μεθόδων δικαιολογείται με την επιχειρηματολογία της αποτελεσματικότητας και της λογοδοσίας της εκπαίδευσης για το έργο της.

Στην πραγματικότητα η προβολή αυτών των ιδεολογημάτων συγκαλύπτει βαθύτερους μετασχηματισμούς που γίνονται στη λειτουργία των δημόσιων οργανισμών. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η όλο και μεγαλύτερη εναρμόνιση τους με τις απαιτήσεις της αγοράς και του κεφαλαίου και με βασικότερο αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση των λειτουργιών που παράγουν.
Βασικές κατευθύνσεις του νέου δημόσιου Μάνατζμεντ στον τομέα των εργασιακών σχέσεων των εκπαιδευτικών είναι η μείωση του αριθμού των εκπαιδευτικών που έχουν αυξημένα τυπικά προσόντα και αντικατάστασή τους με άλλους με χαμηλά τυπικά προσόντα και μειωμένες αμοιβές. Κυρίως αυτό έγινε στη Μ. Βρετανία, όπου μέσω των Ακαδημιών και με τις «Ζώνες Εκπαιδευτικής Δράσης» προσλήφθηκαν εκπαιδευτικοί με χαμηλά ή και χωρίς τυπικά προσόντα. Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας υποχωρούν και τη θέση τους παίρνουν ατομικές. Εισάγονται συστήματα αποτίμησης του εκπαιδευτικού συστήματος και ελέγχου του έργου των εκπαιδευτικών. Τη λειτουργία των σχολείων χαρακτηρίζει έντονο πνεύμα ανταγωνισμού, κατά το πρότυπο των καπιταλιστικών επιχειρήσεων, ανταγωνισμό που αφορά την πρόσληψη προσωπικού, σπάνιων ειδικοτήτων που αμείβονται συνήθως με υψηλούς μισθούς ή μπόνους.10 Διαμορφώνεται έτσι και στο χώρο της εκπαίδευσης μια ανταγωνιστική αγορά εργασίας που διαφοροποιεί τα σχολεία ως προς τις δυνατότητες τους να έχουν το εκπαιδευτικό προσωπικό που θεωρούν καλύτερο.

Η ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας βιομηχανίας παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών που αυξάνεται με ρυθμό 30% το χρόνο σύμφωνα με τον Βρετανικό χρηματοπιστωτικό οίκο City Capital Stratigies 11. Η λογική της ιδιωτικοποίησης αγγίζει όλο και περισσότερες αλλά και σημαντικότερες πλευρές της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Σ΄ αυτήν εντάσσονται η διοίκηση , οι εξετάσεων των μαθητών μέχρι την εμπλοκή της στην καθημερινότητα των σχολείων. Έτσι η εισαγωγή του συστήματος των Εθνικών Εξετάσεων στα Ιαπωνικά σχολεία έγινε ύστερα από συμφωνία με δύο εταιρείες. Η σύμβαση προέβλεπε την εκτύπωση και διανομή , βαθμολόγηση των εξετάσεων, τη στατιστική ανάλυση και την παράδοση των αποτελεσμάτων στις τοπικές αρχές.

Κατεξοχήν χώρα που η ιδιωτικοποίηση έχει αγκαλιάσει σχεδόν όλες τις πλευρές της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι οι Η.Π.Α , οι εξετάσεις και η βαθμολόγηση των μαθητών , ο σχεδιασμός αναλυτικών προγραμμάτων και η παραγωγή διδακτικού υλικού για τα σχολεία μπορεί να ανατίθεται σε ιδιωτικές εταιρείες. Πεδίο επίσης προώθησης της ιδιωτικοποίησης αποτελεί και η παραγωγή τυποποιημένου εκπαιδευτικού λογισμικού και οι διαδραστικοί πίνακες , που η δημιουργία τους ανατίθεται κατευθείαν σε ιδιωτικές εταιρείες.12 Έτσι η ιδιωτικοποίηση και η εμπορευματική λογική δεν αγγίζει μόνο εξωτερικά την εκπαίδευση , αλλά τις περισσότερες και βασικότερες όψεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας , καθορίζει το περιεχόμενό της και τις σημαντικότερες λειτουργίες.

O ρόλος του Ο.Ο.Σ.Α υπήρξε πάντα κρίσιμος και καθοριστικός στην επιλογή κατευθύνσεων και το σχεδιασμό των αστικών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Λειτουργεί ως ένας συλλογικός σχεδιαστής και οργανωτής του ταξικού συμφέροντος γύρω από την εκπαίδευση και οικονομία και σύμβουλος των αστικών κυβερνήσεων , όταν αυτές προωθούν στρατηγικού χαρακτήρα αλλαγές στα εκπαιδευτικά τους συστήματα ή στην οικονομία. Τον Ο.Ο.Σ.Α θα τον βρούμε ως τεχνοκρατικό σύμβουλο του ελληνικού κράτους σε όλες τις νεοφιλελεύθερες και υπερσυντηρητικού χαρακτήρα αναδιαρθρώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα την τελευταία δεκαπενταετία , (π.χ Έκθεση του 1996 , Έκθεση 2008 , πρόσφατη έκθεση Σεπτέμβριος 2011 για την Οικονομία). Οι αλλαγές που προτείνει για τα εκπαιδευτικά συστήματα εντάσσονται πάντα στη συνολικότερη στρατηγική του κεφαλαίου για την κοινωνία στη συγκεκριμένη συγκυρία και υποστηρίζονται θεωρητικά και μεθοδολογικά από τη θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου. Η εκπαίδευση θεωρείται ως μηχανισμός

Με την πρόσφατη έκθεση του Ο.Ο.Σ.Α προτείνεται ένα τέτοιο μοντέλο αξιολόγησης και για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ένα ενιαίο σύστημα αξιολόγησης που θα στηρίζεται σε δύο πυλώνες , την αυτοαξιολόγηση και τον εξωτερικό έλεγχο. Η διαδικασία της αξιολόγησης πρέπει να συνδεθεί με τα αποτελέσματα μάθησης , όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η έκθεση. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω ενός τυποποιημένου σε εθνικό επίπεδο εξετάσεων από τ’ αποτελέσματα της οποίας θα εξαρτάται η δημόσια κατάταξη των σχολικών μονάδων μέσω της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων και η εργασιακή και μισθολογική κατάσταση των εκπαιδευτικών.

Το σχολείο στα πλαίσια αυτών των πολιτικών θεωρείται ως μια αυτόνομη οργανωτικά μονάδα που χαράσσει από μόνη της την πολιτική της και εξασφαλίζει τη χρηματοδότησή της. Μέσα σε μια τέτοια λειτουργία ο ρόλος του νέου δημόσιου μάνατζμεντ είναι κρίσιμος από δύο βασικές πλευρές : αφενός περιθωριοποιεί το ρόλο των εκπαιδευτικών στη διοίκηση και από την άλλη αποτελεί μηχανισμό εξοικονόμησης δημοσίων δαπανών. Η εφαρμογή του προϋποθέτει τον μετασχηματισμό του ρόλου του διευθυντή από τον παραδοσιακό διοικητικό προϊστάμενο, ιμάντα των επιλογών της κρατικής εξουσίας στο σχολείο , όπως ήταν μέχρι σήμερα, σε οικονομικό μάνατζερ – διαχειριστή της λειτουργίας του σχολείου.

Στην κατεύθυνση του διευθυντή – μάνατζερ κινείται και η πρόταση του Ο.Ο.Σ.Α για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα , όπως φαίνεται από την πρόσφατη έκθεσή του. (2011) Ζητεί εκεί ο Ο.Ο.Σ.Α τα σχολεία ν’ αποκτήσουν μεγαλύτερο ρόλο στην πρόσληψη εκπαιδευτικών μέσα από «την ανάπτυξη δεξιοτήτων των σχολικών διευθυντών στη διαχείριση προσωπικού … βελτίωση των πληροφοριακών ροών και ελέγχου της αγοράς εργασίας των εκπαιδευτικών … και ανάπτυξη διαφανούς ψηφιακού συστήματος που θα μπορούσε να γεφυρώσει τα πληροφοριακά κενά ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία»13.

Ο ρόλος του διευθυντή – μάνατζερ προσδιορίζεται σύμφωνα με τον Ο.Ο.Σ.Α σε τέσσερα επίπεδα:

α. της Αξιολόγησης και της ανάπτυξης της ποιότητας των εκπαιδευτικών. Οι διευθυντές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζουν το πρόγραμμα διδασκαλίας του σχολείου τους στις τοπικές ανάγκες , δηλ. στα τοπικά επιχειρηματικά συμφέροντα β. στόχοι , αξιολόγηση και λογοδοσία , να έχουν τη δυνατότητα ως μάνατζερ να δημιουργούν σχέδια για το σχολείο τους και να θέτουν στόχους για το σχολείο τους και να παρακολουθούν την εφαρμογή και εξέλιξή τους.

γ. Δυνατότητες διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού και οικονομικών θεμάτων 14

Επιλογές που ισοδυναμούν με ισοπεδωτικό χτύπημα στις εργασιακές σχέσεις στο χώρο τις εκπαίδευσης.
Ποτέ άλλοτε περισσότερο από τη σημερινή εποχή η αξιολόγηση δεν είχε τόσο ξεκάθαρους και τόσο κατανοητούς από κοινωνική και πολιτική άποψη στόχους , στόχους που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την υπονόμευση της εργασιακής κατάστασης και του δικαιώματος στην εργασία των εκπαιδευτικών , αλλά και τη συρρίκνωση της δημόσιας εκπαίδευσης ως κοινωνικού δικαιώματος και την απαξίωση της μορφωτικής προοπτικής των λαϊκών στρωμάτων. Οι κυρίαρχοι μύθοι του κράτους και της αστικής ιδεολογίας γύρω από τον κοινωνικό ρόλο της αξιολόγησης στην εκπαίδευση σήμερα ξεγυμνώνονται και αποδεικνύονται «άδειο πουκάμισο». Η αξιολόγηση όχι μόνο δεν έρχεται να συμβάλλει στη στήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας , όπως διατείνονται οι κρατικοί μύθοι αλλά την υπονομεύει ανοιχτά. Αποτελεί βασικό εργαλείο για τη συρρίκνωση του σχολικού δικτύου , την κατηγοριοποίηση των σχολείων σε «καλά» και «κακά», την ταξική διαφοροποίηση του μαθητικού πληθυσμού και την ένταση της κατανεμητικής και επιλεκτικής λειτουργίας της εκπαίδευσης. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές και οι καπιταλιστικού τύπου αναδιαρθρώσεις που εφαρμόστηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο , με προεξάρχουσες χώρες τις Η.Π.Α και τη Μ. Βρετανία , ενίσχυσαν όλες αυτές τις κατευθύνσεις και υπονόμευσαν τη θέση των εκπαιδευτικών και των μαθητών των λαϊκών στρωμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στο αγοραίο μοντέλο εκπαίδευσης όχι μόνο ο ρόλος των εκπαιδευτικών αλλά και των μαθητών. Μετατρεπόμενη η εκπαίδευση σε μια επιχείρηση και λειτουργώντας κάτω από καθεστώς ανταγωνισμού, απαιτεί ουσιαστικά από τους μαθητές μέσα από τις επιδόσεις τους στα εθνικού επιπέδου τεστ αξιολόγησης να στηρίξουν την καλή φήμη του σχολείου στην εκπαιδευτική αγορά και την κατάταξη του σε υψηλές θέσεις του πίνακα εθνικής αξιολόγησης. Από την κατάταξη αυτή εξαρτάται η χρηματοδότηση του σχολείου και άρα η επιβίωσή του. Περνάμε επομένως από το καθεστώς του τι κάνει το σχολείο για τον μαθητή στο τι κάνει ο μαθητής για το σχολείο.

Οι αλλαγές αυτές είναι βαθιά συντηρητικές, κοινωνικά οπισθοδρομικές και μαζί τις συγχωνεύσεις σχολείων , τη μείωση του διδακτικού προσωπικού και την πλήρη συρρίκνωση των δαπανών δημιουργούν τις προϋποθέσεις για αγοραία μετάλλαξη του εκπαιδευτικού συστήματος και την ακόμα μεγαλύτερη μορφωτική περιθωριοποίηση των εργαζομένων.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Λευκή Βίβλος για τη Διακυβέρνηση, σελ. 34-36 και 70-85

2. Μ.Αpple (2002) Εκσυγχρονισμός και Συντηρητισμός στην Εκπαίδευση , εκδ. Μεταίχμιο , Αθήνα , σελ. 99-100

3. ΜΠΑΛΑΣΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ - ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (2008), ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣΤΟΥ MANAGEMENT (2000-2007). Θεσσαλονίκη σελ. 24 - 34

3. Bλ. Σχ. St.Ball and D.Youdell , Η Κρυφή ιδιωτικοποίηση στη Δημόσια Εκπαίδευση , ΙΠΕΜ – ΔΟΕ , Εκπαιδευτική Διεθνής , σελ.23-26.

4.St Ball and D.Youdell , Η Κρυφή Ιδιωτικοποίηση στη Δημόσια Εκπαίδευση οπ. παρ. σελ. 25

5. Μαρκαντωνάτου Μ. (2011), «Κράτος και νέο δημόσιο μάνατζμεντ: η προνοιακή απορρύθμιση μέσα από την επιχειρηματική διακυβέρνηση, τις «καλές πρακτικές» και την ISO-προτυποποίηση». Περιοδικό Θέσεις τευχ. 116 ,στον δικτυακό τόπο www.thesis.gr

6. Μαρκαντωνάτου Μ. (2011), «Κράτος και νέο δημόσιο μάνατζμεντ κ.λ.π , περιοδικό Θέσεις, οπ. παρ., www.thesis.gr

7. Μαρκαντωνάτου Μ. (2011), «Κράτος κ.λ.π., οπ. παρ. σελ.

8. Ball – Youdell, οπ. παρ. σελ. 23

9. Clark , 2004, στο Stepfen Ball and Deborah Youdell , οπ. παρ., Αθήνα, σελ. 24

10. Ball – Youdell, οπ. παρ. σελ. 26-27

11. Ball – Yoydell, οπ. παρ., σελ. 28

12. . Ball – Yoydell, οπ.παρ., σελ. 33-34

13. Ο.Ο.Σ.Α, Μαθητές με υψηλή απόδοση και επιτυχημένοι μεταρρυθμιστές στην εκπαίδευση, 2/8/2011, άρθρο του Γ. Καλημερίδη , στο ΠΡΙΝ 18/9/2011

14.OECD (2011) Strong Performers and Successful Reformers in Education Education Policy Advice for Greece , στην ιστοσελίδα https://docs.google.com/file/d/0B1kyOn5_cYAnYTJjZjZlMzktZjM2OS00OD