Κράτος-υβρίδιο των πιστωτών , του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Από το "Δρόμο" 30/7/2011

Η αξιοπιστία της ευρωπαϊκής «λύσης» καταρρέει, ιταλικό ρήγμα διαπερνά τον πυρήνα της ευρωζώνης, η τραπεζική διεθνής διαπραγματεύεται με… τον εαυτό της για την ανακύκλωση του ελληνικού χρέους και οι εταίροι σχεδιάζουν την «αναδιάταξη» της χώρας ερήμην της κοινωνίας


Μπορεί η κυβέρνηση να δεσμεύει τη χώρα με τριετή, τετραετή και δεκαετή μνημόνια, ωστόσο το να καταστρώσει κινήσεις για διάστημα πέραν της εβδομάδας είναι πλέον ένας πολύ… μακροπρόθεσμος σχεδιασμός.
Η κυβέρνηση άνοιγε σαμπάνιες μέχρι την περασμένη Κυριακή για το «επίτευγμα» της απόφασης της ευρωζώνης για νέο δανεισμό με ταπεινωτικούς όρους κατάλυσης της κρατικής της κυριαρχίας. Ως πετράδι αυτού του στέμματος προβλήθηκε η περίφημη συμμετοχή των ιδιωτών. Μέσα σε λίγα 24ωρα από τους πρώτους πανηγυρισμούς οι αγορές, οι οίκοι αξιολόγησης και κομβικοί θεσμοί, όπως το ΔΝΤ, άρχισαν να αμφισβητούν με οξύτητα τη βιωσιμότητα της «λύσης». Να μερικά από τα «χαστούκια» που έπεσαν μέχρι χθες:
Στην Ουάσιγκτον, στο συμβούλιο των διοικητών του ΔΝΤ, καταγράφηκε ισχυρό μέτωπο των αναπτυσσόμενων κατά της χορήγησης νέων κονδυλίων στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του νέου μνημονίου. Ο βραζιλιάνος εκπρόσωπος υποστήριξε ότι η απόφαση της ευρωζώνης για τη συμμετοχή των ιδιωτών είναι ασαφής και ανεπαρκής κι ότι το ΔΝΤ δεν πρέπει να χορηγήσει άλλη βοήθεια καθώς το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο. Πέταξε, μάλιστα, το γάντι στη Λαγκάρντ καλώντας την να αποδείξει ότι δεν μεροληπτεί υπέρ των ευρωπαϊκών χωρών. Το αποτέλεσμα ήταν το ΔΝΤ να αποφασίσει την μάλλον συμβολική συμμετοχή των 5 δις. ευρώ στο νέο δάνειο.
Ο ISDA, το λόμπι των επενδυτικών τραπεζών και των κερδοσκοπικών ταμείων που αποφαίνεται πότε σε μια χώρα έχει επέλθει «πιστωτικό γεγονός», δηλαδή έχει περιέλθει σε κατάσταση χρεοκοπίας, ενώ την περασμένη Παρασκευή βεβαίωνε ότι η ευρωπαϊκή απόφαση δεν ενεργοποιεί τα CDS που στοιχηματίζουν υπέρ της ελληνικής χρεοκοπίας, τη Δευτέρα επανήλθε υποστηρίζοντας ότι για την τελική του εκτίμηση θα περιμένει την έκβαση της διαπραγμάτευσης με τις τράπεζες που κατέχουν ελληνικά ομόλογα.
Οι οίκοι αξιολόγησης, ο ένας μετά τον άλλο, ήταν συνεπείς στο ραντεβού με την «επιλεκτική χρεοκοπία». Ανακοίνωσαν όπως αναμενόταν την υποβάθμιση της Ελλάδα στην αντίστοιχη πιστοληπτική κατηγορία (στα «σκουπίδια»), άφησαν όμως ισχυρές αμφιβολίες για το πόσο προσωρινό και σύντομο θα είναι αυτό το καθεστώς. H Standard & Poor’s, μάλιστα, προέβη στην εκτίμηση ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο πως η Ελλάδα θα αποφύγει μια πιο ριζική αναδιάρθρωση του χρέους της την επόμενη διετία.
Το πιο ηχηρό χαστούκι, όμως, έρχεται μάλλον από την Ιταλία. Η κυβέρνησή της, κατά πληροφορίες, εξετάζει το ενδεχόμενο να ασκήσει το δικαίωμα εξαίρεσης από τη δανειοδότηση της Ελλάδας. Κι είναι λογικό. Η Ιταλία δανείστηκε προ ημερών με επιτόκιο 5,8%, δύο και πλέον μονάδες πάνω από το 3,5% με το οποίο θα δανειοδοτηθεί η Ελλάδα. Πώς μπορεί να είναι κάποιος πιστωτής αν δανείζεται ακριβότερα από τον οφειλέτη του; Και για πόσο; Το ουσιώδες είναι, όμως, άλλο. Η άνοδος του κόστους δανεισμού για την Ιταλία δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της συνεχούς πίεσης των αγορών, αλλά και μιας «επιθετικής» ενέργειας από τη Γερμανική πλευρά. Η Deutsche Bank, όπως ακριβώς έκανε αθόρυβα με τα ελληνικά ομόλογα, ξεφορτώθηκε αστραπιαία ιταλικά ομόλογα ύψους 7 δις. ευρώ, το 80% όσων διέθετε, στοχοποιώντας την Ιταλία σις αγορές. Κι είναι ένα ερώτημα αν η κίνηση αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε αιτία πραγματικού πολέμου στον πυρήνα πλέον της ευρωζώνης, σε μια περίοδο που οι επικεφαλής της Γαλλογερμανοί ομνύουν στη διάσωσή της.

Η αυτό-διαπραγμάτευση

Με φόντο αυτή την αμφισβήτηση και υπό την πίεση του χρόνου ώστε η διαπραγμάτευση να ολοκληρωθεί εντός του Αυγούστου και πάντως πριν την εκταμίευση της 6ης δόσης δανείου (που θα είναι και η 1η του νέου μνημονίου), ξεκίνησε την Πέμπτη (28/7) το «παζάρι» για την αναδιάρθρωση (ανταλλαγή και επιμήκυνση) χρέους ύψους 135 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί σε ομόλογα λήξης μέχρι το 2020. Η παγκόσμια πρωτοτυπία αυτής της διαπραγμάτευσης είναι η ουσιαστική απουσία εκπροσώπου του ελληνικού κράτους. Η μια πλευρά είναι το κλιμάκιο της διεθνούς των τραπεζών, του IIF, στου οποίου άλλωστε την πρόταση με τέσσερις εναλλακτικές επιλογές θα βασιστεί η ανακύκλωση των ομολόγων. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται ως εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης Deutsche Bank (ο επικεφαλής είναι και πρόεδρος της τραπεζικής Διεθνούς) BNP Paribas και HSBC, εκ των κορυφαίων κατόχων ελληνικών ομολόγων, άρα και ενδιαφερόμενοι για μια συμφέρουσα συναλλαγή. Μαζί τους η Lazard, ένα βρετανικό νομικό γραφείο με εξειδίκευση στις αναδιαρθρώσεις χρέους και ο επικεφαλής του ΟΔΔΗΧ, γνωστός μεταξύ άλλων για την μακρά προϋπηρεσία του σε επενδυτικές τράπεζες όπως η Goldman Sachs. Εν ολίγοις, οι τράπεζες διαπραγματεύονται με τον εαυτό τους. Και παρ’ όλα αυτά δεν είναι διόλου εύκολο να τα βρουν. Κατά τις δηλώσεις και τις διαρροές, μέχρι στιγμής έχει ανταποκριθεί το 45% των ενδιαφερόμενων. Πού βρίσκεται η δυσκολία ν’ αποφασίσουν και οι υπόλοιπες, παρ’ ότι όλες οι εναλλακτικές λύσεις ανταλλαγής ή επιμήκυνσης ομολόγων αντισταθμίζουν με υψηλές αποδόσεις για 15 έως 30 χρόνια (επιτόκιο από 4% έως 6,8%) το μικρό «κούρεμα» που θα κάνουν; Κατά μία εκδοχή, την πιο συνωμοσιολογική, το μυστικό κρύβεται στις ξένες τράπεζες – εκδότριες CDS που σταθμίζουν κέρδη και ζημίες ανάμεσα στα στοιχήματα υπέρ της πλήρους χρεοκοπίας της Ελλάδας και της επιχειρούμενης τώρα αναδιάρθρωσης του χρέους της.

Οι Έλληνες τραπεζίτες

Ξεχωριστή περίπτωση, πάντως, είναι το εγχώριο τραπεζικό καρτέλ, η συμμετοχή του οποίου στο «εθελοντικό κούρεμα» έχει υψηλότερο κόστος από αυτό που υπολογιζόταν στην αρχή. Οι αλλεπάλληλες συσκέψεις του πρωθυπουργού και του υπουργού Οικονομικών με τις ηγεσίες της Τράπεζας της Ελλάδος και της Εθνικής την Πέμπτη είναι ενδεικτικές των φόβων που επικρατούν. Οι ελληνικές τράπεζες κατέχουν περίπου το 65% του ελληνικού χρέους σε ομόλογα λήξης έως 10 ετών και ύψους περίπου 80 δισ. ευρώ. Η συμμετοχή τους στην αναδιάρθρωση ενδέχεται να έχει κόστος άνω των 8 δισ. ευρώ, ποσό που καθιστά αναπόφευκτη την προσφυγή τους στο εγχώριο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και επομένως και τη μερική κρατικοποίησή τους. Για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο φαίνεται ότι ενθαρρύνονται διεργασίες για την αναδιάταξη του τραπεζικού συστήματος, συγχωνεύσεις ανάμεσα στα πιστωτικά ιδρύματα, με ουσιαστικό στόχο τη διάσωση τους από μια κεφαλαιακή κατάρρευση. Σ’ αυτό, άλλωστε, κατατείνουν και οι κυβερνητικές ενέσεις αισιοδοξίας περί μαζικής επιστροφής των καταθετών στα γκισέ.


Ενέσεις αισιοδοξίας

Βεβαίως, η έκβαση της διαπραγμάτευσης για την ανακύκλωση του χρέους δεν είναι η μόνη παράμετρος στο θρίλερ του νέου μνημονίου. Πολύ πιο ουσιώδεις και αποκαλυπτικές για τις ακόμη αγριότερες διαθέσεις της τρόικας είναι οι πιέσεις που ήδη ασκεί το τεχνικό κλιμάκιό της που βρέθηκε στην Αθήνα να ληφθούν νέα μέτρα λιτότητας για να αντισταθμιστεί η κατάρρευση των εσόδων και η υπέρβαση των δαπανών, σε ύψος άνω των 3,3 δισ., απότοκο της μνημονιακής ύφεσης. Η κυβέρνηση επιχειρεί να επιδείξει ταχύτητα στις αποφάσεις για τις αποκρατικοποιήσεις, τις καταργήσεις φορέων του δημοσίου που φέρνουν και απολύσεις, τη μείωση του εργασιακού κόστους στο δημόσιο με το νέο μισθολόγιο για να πείσει τους εταίρους ότι δεν θα απαιτηθούν νέα μέτρα που κύριος οίδε πώς θα τα αντέξει πολιτικά. Ταυτόχρονα, επιχειρεί να μεταδώσει μηνύματα αισιοδοξίας. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύεται ακόμη και ο επικεφαλής του ΟΟΣΑ Άνχελ Κουρία που την Τρίτη θα βρεθεί στην Αθήνα για να παρουσιάσει έκθεση για «πολλά θετικά μηνύματα στην πραγματική οικονομία».

Το εργαστήριο του Προκρούστη

Βεβαίως, οι πιστωτές- εταίροι δεν τσιμπάνε τόσο εύκολα. Θέλουν, βεβαίως, να διασώσουν το κύρος της απόφασης που πήραν στην ευρωζώνη, αλλά με σαφέστατους όρους. «Οι Ευρωπαίοι δεν επιχορηγούν την Ελλάδα χωρίς να πάρουν τα χρήματά τους. Επενδύουν στην αναδιάταξή της», είπε ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ, αποκρούοντας αιτιάσεις για το αδιέξοδο της νέας «διάσωσης». Από κοντά και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκαγκ Σόιμπλε, τόνισε ότι η βοήθεια δεν είναι λευκή επιταγή και προϋποθέτει σκληρά προγράμματα περικοπών και μεταρρυθμίσεων, κι ακόμη περισσότερο «παραχώρηση μέρους των κυριαρχικών της δικαιωμάτων» ώστε να γίνει κάποτε «ανταγωνιστική». Σε μια δεκαετία, όπως ο ίδιος εκτίμησε.
Πέρα από τον ρητορικό χαρακτήρα αυτών των προειδοποιήσεων, που προϊδεάζουν για τη σκληρότητα της νέας δανειακής σύμβασης που έρχεται, οι ευρωκράτες, μη έχοντας εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Ο πρόεδρος της Κομισιόν Μπαρόζο ανακοίνωσε ήδη τη συγκρότηση ειδικού γραφείου στην Αθήνα για την απευθείας διαχείριση των πόρων του ΕΣΠΑ, οι Γερμανοί διαφημίζουν την επενδυτική απόβαση που ετοιμάζουν στην Ελλάδα, με αναλυτικότατο σχέδιο κατά κλάδο που ήδη παρουσίασαν στον Τύπο και ο επίτροπος Ενέργειας Γκίντερ Έτιγκερ (Γερμανός κι αυτός) πρότεινε αν αποσταλούν στη χώρα μας συνταξιούχοι ειδικοί που θα καθοδηγήσουν την κυβέρνηση στο έργο της «αναδόμησης της Ελλάδας κατά την επόμενη δεκαετία».
Δεν υπάρχει αμφιβολία. Η Ελλάδα «αναδιατάσσεται», «αναδομείται», «μεταρρυθμίζεται», «αναμορφώνεται» ερήμην της κοινωνίας της, ερήμην ακόμη και των υποτιθέμενων κυρίαρχων κρατικών θεσμών της με τη λεπτότητα ενός… Προκρούστη. Δεν είναι πια ένα κανονικό κράτος, είναι μια χώρα-υβρίδιο διακυβερνώμενο από τους πιστωτές της. Και μάλιστα χωρίς να είναι καθόλου βέβαιο ότι θα αποφύγει τη χρεοκοπία ή ότι στο τέλος της παραμονής της στο «εργαστήριο αναμόρφωσης» θα έχει πράγματι μειώσει το χρέος της.