Τρίτη 3 Ιουλίου 2012

Για τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής Του Σπύρου Λαπατσιώρα

 
Για τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής

Του Σπύρου Λαπατσιώρα
 

1) Το κοινό πρόβλημα που υπόκειται των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής δεν είναι η «διάσωση του ευρώ και της ευρωζώνης», αλλά ο πολιτικά εφικτός τρόπος αλλαγής του «ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου». Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα σηματοδότησαν το τέλος της μορφής που είχε ως τώρα η διαχείριση της κρίσης στην Ευρωζώνη. Η αδυναμία της κυβέρνησης Μόντι να ακολουθήσει μία παρόμοια τροχιά με την κυβέρνηση της Ελλάδας είχε προεξοφληθεί από τις εκλογές της 6ης Μάη και τις δημοτικές εκλογές της Ιταλίας.

Συγχρόνως, ο κύκλος ύφεση -> αδυνάτισμα τραπεζών -> χρέος οδήγησε σε υψηλά επίπεδα επιτοκίων την Ισπανία και την Ιταλία. Αυτά τα δύο, πολιτικός κίνδυνος διάδοσης του ελληνικού φαινομένου και ο κύκλος ύφεσης-αναγκών χρηματοδότησης (τραπεζών και δημοσίου) απαιτούσε μία άλλη προσέγγιση, η αναγκαιότητα της οποίας είχε ήδη αρχίσει να διαφαίνεται από τον Αύγουστο του 2011.

2) Η απόφαση της Συνόδου Κορυφής αποτελεί άλλη μία απόφαση όπου ο στρατηγικός στόχος (η εμβάθυνση του νεοφιλελευθερισμού) υπηρετεί τις ανάγκες που δημιουργεί, ενσωματώνοντας, με κατάλληλη για το στόχο μορφή, «ασύμβατες» μέχρι τώρα αρχές (όπως είναι η από κοινού εγγύηση χρέους των κρατών μελών).

Η απόφαση της Συνόδου σπάζει το δεσμό «εθνικό δημόσιο χρέος και ανάγκες εθνικών τραπεζών» και καθιστά αμοιβαίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο τις ανάγκες κεφαλαιοποίησης των τραπεζών κάθε κράτους μέλους. Αυτή η απόφαση συνιστά, αφενός μεν, μία αναγνώριση της ανάγκης της από κοινού ανάληψης και εγγύησης των χρεών (στη συγκεκριμένη περίπτωση των εθνικών τραπεζικών συστημάτων), αφετέρου δε, μία αλλαγή στη μορφή με την οποία θα ασκείται ο μηχανισμός της χρηματοδότησης. Μέχρι τώρα, ο μηχανισμός αυτός απαιτούσε την εκπλήρωση συγκεκριμένων όρων -conditionality- για τη συνέχιση της χρηματοδότησης και υπογραφόταν είτε μεταξύ της εκάστοτε κυβέρνησης και της τρόικα είτε, πιο περιορισμένα, μεταξύ του EFSF/ESM και τη εκάστοτε κυβέρνησης.

Τώρα, αντί να υπάρχει μία τρόικα και ένα μνημόνιο το οποίο θα δεσμεύει με αυστηρό τρόπο κάθε κράτος μέλος για να καλυφθούν εν συνόλω οι ανάγκες χρηματοδότησής του, ο νέος μηχανισμός θα είναι πιο ευέλικτος. Διαχωρίζονται, έτσι, οι ανάγκες χρηματοδότησης του τραπεζικού συστήματος από τις ανάγκες του δημοσίου. Ο μηχανισμός εποπτείας μεταφέρεται στην ΕΚΤ και γίνεται πιο ευέλικτος (τους προηγούμενους δύο μήνες έχουν κυκλοφορήσει πολλά σχέδια για το πώς θα μπορούσε η ΕΚΤ, με κατάλληλους μηχανισμούς ελέγχου, να απαιτεί συμμόρφωση ακόμη και σε εβδομαδιαία βάση, ενώ ακόμη θυμόμαστε την επιστολή στον Μπερλουσκόνι για τα μέτρα που θα έπρεπε να πάρει ώστε να συνδράμει η ΕΚΤ στις ανάγκες της αγοράς ιταλικών ομολόγων).

Με δεδομένη την ύφεση που προκαλούν οι πολιτικές λιτότητας και την επίδραση που έχει αυτή στις ανάγκες χρηματοδότησης τόσο του τραπεζικού όσο και του δημοσίου τομέα, η νέα μορφή ελέγχου και πιστοποίησης των καλών πολιτικών μεταφέρεται σε ένα μηχανισμό ο οποίος είναι πιο αδιαφανής, με θεσμικά κατοχυρωμένο το νεοφιλελευθερισμό (ο στόχος της ΕΚΤ είναι μόνο ο πληθωρισμός), μη-δημοκρατικό (για παράδειγμα, δεν είναι υπόλογη στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, ούτε μπορούν να αντικατασταθούν τα ανώτατα στελέχη της). Όπως τουλάχιστον φαίνεται να προκρίνει η απόφαση της Συνόδου Κορυφής, αντίβαρο στις συμφωνίες που θα τίθενται προς υπογραφή και υλοποίηση (σε πιο συχνή βάση από ό,τι συνέβαινε με αυτές της τρόικα),  θα είναι η δεινή κατάσταση των τραπεζών των ευρωπαϊκών κρατών, η ίδια δε η απόφαση δημιουργεί κοινή ευρωπαϊκή μορφή εγγύησης και ανάληψης χρέους. Με άλλα λόγια, ο ήδη συγκεντρωμένος συστημικός κίνδυνος και η μεγαλύτερη διάχυσή του, μέσω της συγκέντρωσής του σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αποτελεί ένα στοιχείο που καθορίζει το εύρος που μπορεί να πάρει η πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των κρατών-μελών και η ίδια η επιχείρηση εμβάθυνσης του νεοφιλελευθερισμού.

3) Στην Σύνοδο Κορυφής δεν υπάρχει νίκη της Ισπανίας και της Ιταλίας επί της Γερμανίας. Το τραπεζικό σχέδιο που ανακοινώνει η απόφαση είναι σχέδιο που συζητείται αρκετό καιρό. Ας σκεφτούμε απλά: οι πολιτικά αδυνατισμένες νεοσύστατες κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Ιταλίας (σύντομα απονομιμοποιημένες από τις συνέπειες της πολιτικής τους) έπρεπε να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση χωρίς συνθήκες Ελλάδας, για να ενισχύσουν το όποιο πολιτικό κύρος τους - αλλιώς θα απονομιμοποιούνταν ταχύτατα, εντός εβδομάδων. Η σκηνή της «σύγκρουσης» απαιτείται πολιτικά, ώστε να μη φανεί ότι οι κυβερνήσεις αυτές υποκύπτουν σε εξωτερικούς όρους. Η μορφή (εποπτεία της ΕΚΤ) βοηθά σε αυτό, εφόσον οι όροι που θα τίθενται θα είναι πιο «σκοτεινοί». Άλλωστε προβλέπεται από την απόφαση της Συνόδου Κορυφής, ότι οι όροι που θα τίθενται για τη χρηματοδότηση, στο μνημόνιο κατανόησης που θα υπογράφεται, θα εξειδικεύονται είτε σε επίπεδο επιχείρησης είτε κλάδου είτε συνόλου οικονομίας, και θα επιβραβεύονται τα «καλά παιδιά».

4) Η συμφωνία έχει διάφορα αδύνατα ή σκοτεινά σημεία. Πρώτο: προβλέπεται χρόνος για να τεθεί σε εφαρμογή. Δεύτερο: προβλέπεται εξειδίκευση των όρων που δεν είναι δεδομένη (π.χ., με τι πλαίσιο εκκαθαρίζονται οι τράπεζες, ποιες θα είναι οι λεπτομέρειες των μνημονίων και των όρων χρηματοδότησης, πώς ακριβώς θα γίνεται ο έλεγχος, με ποιες κυρώσεις κλπ). Τρίτο: δίνει αρκετές λειτουργίες στο ESM χωρίς να έχει την αντίστοιχη χρηματοδότηση (και να σκεφτούμε ότι σε αυτό θα συνεισφέρουν και χώρες όπως η Ελλάδα). Η εμπλοκή της ΕΚΤ στο μηχανισμό αυτόν δεν είναι σαφής.

5) Ο ρόλος της ΕΚΤ αναβαθμίζεται και η ίδια συγκεντρώνει μεγάλη εξουσία. Αποκτά χαρακτηριστικά δανειστή ύστατη ανάγκης. Ως μη δημοκρατικό όργανο με υπερεξουσίες, μπορεί να θέτει όρους για την ανακεφαλαιοποίηση και την ενίσχυση του εθνικού τραπεζικού συστήματος, αναλαμβάνοντας μέρος της πίεσης που ασκείται στις εθνικές κυβερνήσεις που ως τώρα έθεταν όρους (π.χ. Γερμανία)

6) Η πίεση σε Ισπανία και Ιταλία θα αλλάξει μορφή και θα συνεχιστεί. Η ύφεση, η οποία προκαλείται από τις πολιτικές λιτότητας, θα συνεχίζει να δημιουργεί τα αποτελέσματά της.

Να σημειώσουμε εδώ ότι δεν είναι εντελώς καινούργιο το σημείο της απόφασης για αγορά ομολόγων από το ESM. Οι αγορές ομολόγων στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά έχουν γίνει από το EFSF με μνημόνιο κατανόησης που έχει λιγότερο αυστηρούς όρους από ένα πρόγραμμα α λα τρόικα. Επίσης, η ενίσχυση του ρόλου του EFSF/ESM στην αγορά ομολόγων μπορεί να σημαίνει μείωση της εμπλοκής της ΕΚΤ. Δεν είναι σαφές τι σημαίνει αυτό το σημείο της απόφασης.

7) Η μορφή και ο ακριβής μηχανισμός εποπτείας του τραπεζικού συστήματος είναι αρκετά σημαντικά και δεν εξειδικεύονται.

8) Τα 130 δις. για το «αναπτυξιακό πακέτο» είναι αστεία τόσο λόγω διάρκειας της διαδικασίας εκταμίευσής τους, όσο και ως προς το ύψος του πακέτου για την αντιμετώπιση της ύφεσης. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι η ύφεση που δημιουργεί η λιτότητα θα συνεχίσει να κάνει τον κύκλο της.

Δεν υπάρχουν σχόλια: