Δευτέρα 6 Σεπτεμβρίου 2010

Η Κρίση του Δημοσιονομικού Χρέους στην Ευρώπη: Φοβού το ΔΝΤ και τις υποσχέσεις του, Robin Heighway-Bury/Thorogood.net

Η Κρίση του Δημοσιονομικού Χρέους στην Ευρώπη: Φοβού το ΔΝΤ και τις υποσχέσεις του

ειδήσεις|Bretton Woods Project|4 August 2010|update 71|url
print|email |bookmark

Robin Heighway-Bury/Thorogood.net

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στα Αγγλικά στις 17 Ιουνίου του 2010 από το Bretton Woods Project, και μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε στα Ελληνικά τον Αύγουστος του 2010.


--------------------------------------------------------------------------------

Η διολίσθηση της Ελλάδας σε μια κρίση δημοσιονομικού χρέους σηματοδοτεί την πρώτη φορά που μια χώρα που χρησιμοποιεί το ευρώ έχει καταφύγει στο ΔΝΤ. Ο φόβος για μια ανεπιθύμητη αντίδραση από την αγορά κίνησε την Ευρώπη να προχωρήσει προς μεγαλύτερο συντονισμό και το G20 να επιχειρηματολογεί κατά των συνεχιζόμενων μέτρων δημοσιονομικής επέκτασης.

Το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ ενέκρινε ένα τριετές δάνειο αξίας €30 δις. ($35 δις.) για την Ελλάδα στις αρχές Μαΐου, το οποίο συμπληρώνει άλλα €80 δις. που δανείζεται η Ελλάδα από χώρες της Ευρωζώνης. Σε σύνολο αυτά τα €110 δις. είναι τριπλάσια από το ποσό που προτάθηκε στις αρχές Απριλίου, γεγονός που αντικατοπτρίζει την απώλεια της εμπιστοσύνης των αγορών. Η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να συγκεντρώσει τα χρήματα από τις αγορές σε προσιτά επιτόκια λόγω των φόβων για το μη-βιώσιμο χρέος και την μεγαλύτερη επιβάρυνση του ελλείμματος. Η πρώτη εκταμίευση πραγματοποιήθηκε χρονικά ακριβός πριν η Ελλάδα χρεοκοπήσει λόγω αδυναμίας αποπληρωμής ενός Ελληνικού ομολόγου στα μέσα Μαΐου 2010.

Το δάνειο έχει σχεδιαστεί να κρατήσει εν ζωή την Ελλάδα για 18 μήνες, πριν η χώρα πρέπει να πωλήσει εκ νέου ομόλογα για να καλύψει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Με το δάνειο της ΕΕ-ΔΝΤ, το Ελληνικό χρέος προβλέπεται να είναι σχεδόν 150 τοις εκατό του ΑΕΠ. Το δάνειο του ΔΝΤ ήταν ισοδύναμο με 4.200 τοις εκατό της ποσόστωσης της Ελλάδας στο ΔΝΤ, η μέχρι στιγμής μεγαλύτερη αναλογία ενός δανείου προς το μέγεθος των ποσοστώσεων της χώρας. Τα δάνεια του ΔΝΤ είναι συνήθως γύρω στο 300 τοις εκατό της ποσόστωσης. Η προηγούμενη μεγαλύτερη, στη Νότιο Κορέα το 1997, ήταν λιγότερο από 2.000 τοις εκατό της ποσόστωσης.

Τα δάνεια προϋποθέτουν ότι η Ελλάδα θα θεσπίσει ένα καταστροφικό πακέτο λιτότητας (βλ. Update 71). Προκάλεσε μαζικές διαμαρτυρίες και δημόσιες αναταραχές κατά την διάρκεια όλου του Μαΐου, με τον Γιάννη Παναγόπουλο, πρόεδρο της ΓΣΕΕ να λέει ότι οι απεργίες θα «στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα διαμαρτυρίας προς την κυβέρνηση και προς την τρόικα του ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι τα νεοφιλελεύθερα πειράματά τους στην πλάτη της ελληνικής κοινωνίας είναι εγκληματικά».

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της Αθήνας, στις 5 Μαΐου, με αποτέλεσμα το θάνατο τριών εργαζομένων σε μια τράπεζα, από την συνεχή σύγκρουση μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας. Δέκα ημέρες αργότερα το ελληνικό Κομμουνιστικό Κόμμα ισχυρίστηκε ότι κατέβασε άλλα 100.000 άτομα στον δρόμο για να διαμαρτυρηθούν κατά του πακέτου λιτότητας της κεντροαριστεράς κυβέρνησής. Οι ελληνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις ξεκίνησαν μια δεύτερη γενική απεργία στις 20 Μαΐου, με αποτέλεσμα 20.000 άτομα να βγουν στους δρόμους.

Η Ελλάδα ως η επόμενη Αργεντινή;
Η ελληνική κρίση προκαλεί συγκρίσεις με την κατάρρευση της Αργεντινής το 2001 (βλέπε Update 26, 24). Στις αρχές Μαΐου, η πρόεδρος της Αργεντινής Cristina Fernandez, δήλωσε, «Η συνταγή πίσω από όλα αυτά είναι σχεδόν ταυτόσημη. Δημοτική καταστολή, τη μείωση των μισθών και το σφίξιμο των ζωνών, είναι η αιώνια συνταγή των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων».

Τα υψηλά επίπεδα χρέους έχουν οδηγήσει τους γνωστότερους σχολιαστές να πουν ότι η Ελλάδα, όπως η Αργεντινή, δεν μπορεί να αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους (βλ. Update 71). Επειδή η Ελλάδα δεν έχει έλεγχο στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία εκδίδει τα ευρώ, ορισμένοι έχουν παρομοιάσει ακόμα πιο δυσάρεστα την Ελλάδα με τις αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες είναι αναγκασμένες να δανείζονται σε ξένα νομίσματα.

Μια έκθεση του Μαρτίου 2010 από μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστήμιο του Λονδίνου Research on Money and Finance υποστήριξε ότι οι δυσχέρειες στην Ελλάδα επιδεινώθηκαν από την Ευρωζώνη. «Η νομισματική ένωση έχει περιορίσει την ελευθερία για τον καθορισμό της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, αναγκάζοντας έτσι τις πιέσεις της οικονομικής προσαρμογής να πέφτουν πάνω στην αγορά εργασίας». Αυτό έχει οδηγήσει σε ανισορροπίες του εμπορίου που έχουν αρνητικές επιπτώσεις για την εργασία: «Η Ευρωζώνη χαρακτηρίζεται από μονίμως πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για την Γερμανία, το οποίο χρηματοδοτείται από τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών των περιφερειακών χωρών. Από την πλευρά της Γερμανίας, η νομισματική ένωση «καθιστά τον γείτονα επαίτη» υπό την προϋπόθεση ότι η ίδια η Γερμανία θα έχει ήδη καταστήσει τους δικούς της εργαζομένους πτωχούς». Η έκθεση συνιστά την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, την αναδιάρθρωση του χρέους της, και τον αναπροσανατολισμό της οικονομικής πολιτικής της προς την κοινωνική πρόνοια.

Η Αργεντινή είχε την εμπειρία αξιοζήλευτης ανάπτυξης για πολλά χρόνια μετά την υποτίμηση του νομίσματος και την πτώχευση. Ωστόσο, ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Αργεντινής, Domingo Cavallo, ο αρχιτέκτονας του οικονομικού συστήματος της Αργεντινής στη δεκαετία του 1990, που τελικά απέτυχε, είπε ότι το κύριο δίδαγμα από την Αργεντινή για την Ελλάδα είναι ότι η υποτίμηση του νομίσματος δεν είναι η απάντηση. Υποστηρίζει ότι η λύση είναι η έγκαιρη και ομαλή αναδιάρθρωση του χρέους.

Ποιο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο;
Η Ισπανία, η Πορτογαλία και άλλες χώρες είναι επίσης στο στόχαστρο των αγορών και των φορέων που αξιολόγούν το χρέος, πράγμα που σημαίνει έγκαιρες και βαθιές περικοπές των δαπανών, οι οποίες προκάλεσαν μαζικές διαμαρτυρίες που ξέσπασαν στην Ισπανία τον Ιούνιο. Ενώ οι προτάσεις για ένα νέο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο εμφανίστηκαν στις αρχές του έτους (βλέπε Update 70), στο τέλος οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν σε μια πιο ad hoc προσέγγιση στην προσπάθειά τους για την πρόληψη των κρίσεων. Στις αρχές Μαΐου, οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν σε έναν μηχανισμό Ευρωπαϊκής Σταθεροποίησης αξίας €750 δις που θα βοηθήσει τις χώρες που έχουν ανάγκη από κεφάλαια, από τα οποία €250 δις επρόκειτο να παρασχεθούν από το ΔΝΤ. Ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείται επισήμως στις αρχές Ιουνίου. Επίσης συζητήθηκε η θέληση για μεγαλύτερο περιφερειακό έλεγχο για τους κρατικούς προϋπολογισμούς των μελών κρατών της Ευρωζώνης.

Το ΔΝΤ αργότερα διευκρίνισε ότι δεν υπήρχε επίσημη δέσμευση για να δανείσει τα χρήματα, αλλά απλώς είναι μια ένδειξη της βούλησής του να παρέχει το ένα τρίτο των πόρων σε οποιαδήποτε επιχείρηση διάσωσης, όπως είχε κάνει και για την Ελλάδα. Υποθέτοντας ότι θα αξιοποιηθεί πλήρως ο μηχανισμός, ο οποίος περιλαμβάνει την Ευρωζώνη, καθώς και τη Σουηδία και τη Πολωνία, η μερίδα των €250 δις του ΔΝΤ θα ισοδυναμούσε με περίπου 540 τοις εκατό των συγκεντρωμένων συνολικών ποσοστώσεων των μελών του μηχανισμού του.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες ανησυχούν για την διαθεσιμότητα των πόρων του ΔΝΤ, καθώς στο τέλος του Μαΐου είχε μόνο περίπου €200 δις. διαθέσιμα. Σε περίπτωση που το Ταμείο χρειάζεται χρήματα, θα έπρεπε να το πάρει από τους πιστωτές του, με την ενεργοποίηση του New Arrangements to Borrow (Νέα συμφωνία δανειοδότησης NAB, βλέπε Update 65). Ωστόσο, μόνο περίπου €40 δίς. διατίθενται εν μέσω του NAB αυτή τη στιγμή, γιατί ενώ πρόκειται να επεκταθεί σε σχεδόν €450 δις, η επίσημη συναίνεση για αυτή την επέκταση δεν έχει δοθεί ακόμα από όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Ενεργοποίηση του NAB δίνει έμμεσα στους πιστωτές περισσότερο λέγειν για τον τρόπο λήψεως αποφάσεων του Ταμείου, αυξάνοντας τις ανησυχίες σχετικά με τις συντηρητικές προτιμήσεις για χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία και την ενδεχόμενη συνακόλουθη επιδείνωση των προϋποθέσεων που θέτει το ΔΝΤ.

Η στήριξη του ΔΝΤ για τον Ευρωπαϊκό μηχανισμό μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως μια ένδειξη για ενδεχόμενες ανακατατάξεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής. Στο πλαίσιο της επανεξέτασης της εντολής του ΔΝΤ (βλ. Update 71, 70), το Ταμείο έχει επανεξετάσει τις σχέσεις του με τις περιφερειακές νομισματικές και οικονομικές δομές, και περιλαμβάνει δυνητικώς, δανεισμό στα περιφερειακά ιδρύματα, αντί για απευθείας σε συγκεκριμένες χώρες. Αυτό μπορεί να διαταράξει τη δυναμική της εξουσίας μεταξύ του Ταμείου και εκείνης των περιφερειακών οργανισμών, ιδίως εκείνων που κυριαρχούνται από τις ηγεμονικές περιφερειακές οικονομίες, όπως η Γερμανία στην Ευρώπη ή η Κίνα στην Ασία. Οι επικριτές ζήτησαν τη μείωση της επιρροής του ΔΝΤ και τη δημιουργία εναλλακτικών λύσεων στην περιφέρεια, με περισσότερο χώρο για την πολιτική των χωρών μελών από αυτό που το ΔΝΤ θα μπορούσε να επιτρέψει (βλ. Update 67, 65).

Τα άλλα προγράμματα του ΔΝΤ στην Ευρώπη εξακολουθούν να μην είναι δημοφιλή. Μαζικές διαμαρτυρίες για τις κατά 25 τοις εκατό περικοπές μισθών και τις απολύσεις στο δημόσιο τομέα έπληξαν το Βουκουρέστι, την πρωτεύουσα της Ρουμανίας στα μέσα Μαΐου. Το πρόγραμμα του ΔΝΤ στην Ουκρανία δεν έχει ξαναμπεί στην κανονική του ροή μετά τις εκλογές, και οι υπουργοί εκεί απειλούν να στραφούν προς τη Ρωσία για χρήματα, εάν ένα νέο πακέτο δεν μπορεί να συμφωνηθεί. Αναφέρθηκε επίσης ότι το αίτημα της σερβικής κυβέρνησης για την αποδέσμευση των μισθών και συντάξεων απορρίφθηκε από το ΔΝΤ στα τέλη Μαΐου, το οποίο συμφώνησε σε μια μόνο εφάπαξ καταβολή για αποζημίωση.

Το G20 και το ΔΝΤ αλλάζουν την συμπεριφορά τους
Μετά την Ελληνική κρίση, οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία ξαφνικά φάνηκαν πολύ διαφορετικοί στους υπουργούς οικονομικών του G20, που συναντήθηκαν στην Κορέα στις αρχές Ιουνίου. Στο ανακοινωθέν τους, συμφώνησαν ότι «Τα πρόσφατα γεγονότα υπογραμμίζουν τη σημασία της βιωσιμότητας των δημοσιονομικών παραμέτρων και την ανάγκη για τις χώρες μας να δημιουργήσουν αξιόπιστα, φιλικά προς την ανάπτυξη μέτρα, και την δημιουργία δημοσιονομικής βιωσιμότητας, που θα είναι διαφοροποιημένες και προσαρμοσμένες στις εθνικές συνθήκες. Οι χώρες με σοβαρές δημοσιονομικές προκλήσεις, χρειάζονται να επιταχύνουν τον ρυθμό της αναδιάρθρωσης». Αυτή ήταν μία σημαντική αλλαγή στην έμφαση του ανακοινωθέντος του G20 που εκδόθηκε μόλις πριν έξι εβδομάδες, μιας και στο τέλος Απριλίου οι υπουργοί εξακολουθούσαν να θεωρούν ότι, «Στις οικονομίες όπου η ανάπτυξη υποστηρίζεται ακόμα σε μεγάλο βαθμό από την κρατική βοήθεια και συμβαδίζει με βιώσιμες δημοσιονομικές παραμέτρους θα πρέπει να διατηρηθεί μέχρι η ανάκαμψη να αρχίσει να βασίζεται στον ιδιωτικό τομέα και να έχει αποκτήσει πιο μόνιμο χαρακτήρα».

Μια σειρά από πρόσφατες εκθέσεις έχουν ζητήσει την συνέχιση της δημοσιονομικής επέκτασης (βλ. Update 71), και κατά την διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου στην Κορέα ο διευθύνων σύμβουλος του ΔΝΤ, Dominique Strauss-Kahn, δήλωσε ότι η πρόωρη δημοσιονομική εξυγίανση θα μπορούσε να κοστίσει τον περιορισμό της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 2.5 ποσοστιαίες μονάδες και την απώλεια 30 εκατομμύριων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα όμως αντιμετώπισε με άνεση την πρόσκληση του ΔΝΤ σε χώρες με προβλήματα για επιτάχυνση του ρυθμού περικοπών των ελλειμμάτων, ακόμα και αν αυτό θα είχε κάποια αρνητική επίπτωση στους ρυθμούς ανάπτυξης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: