prol-position - 'Η Κίνα σε Κρίση: Αιτία Πανικού?'

1187984
prol-position - 'Η Κίνα σε Κρίση: Αιτία Πανικού?'

από tst 9:07μμ, Κυριακή 27 Ιουνίου 2010
(Τροποποιήθηκε 9:08μμ, Κυριακή 27 Ιουνίου 2010)
θεματικές: Εργατικά
-

Μετάφραση του άρθρου της ομάδας prol-position 'China in Crisis: Reason to Panic?' (Μάρτιος 2009) για την ταξική πάλη και την κρίση στην Κίνα τις τελευταίες δυο δεκαετίες. Το άρθρο στην αγγλική έκδοση στο http://www.prol-position.net/articles/2009/crisis-in-china , η ελληνική μετάφραση στο http://rebelnet.gr/articles/view/China-in-Crisis-Reason-to-Panic-


prol-position
Η Κίνα σε Κρίση:Αιτία Πανικού?
Το Δεκέμβριο του 2008 η ʽFinancial Timesʼ μιλούσε για την ειρωνεία της ιστορίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ), το οποίο ενώ επέζησε μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού Ανατολικού Μπλοκ το 1989 (και την κοινωνική εξέγερση της Τιεν Αν Μεν), θα κινδύνευε να καταρρεύσει εξαιτίας των γεγονότων που εμφανίζονται με την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2009 [1]. Ένας άλλος σχολιαστής δήλωσε ότι οι Κινέζοι πολιτικοί, αντιμέτωποι με μια ενδεχόμενη κοινωνική έκρηξη των εργατών, των αγροτών και των ανέργων, βρίσκονταν ήδη σε μια ʽκατάσταση πανικούʼ [2]. Αλλά αυτό δεν ισχύει μόνο για την Κίνα και την εξουσία του ΚΚΚ. Το ερώτημα είναι το κατά πόσο η παρούσα κρίση και η κοινωνική αναταραχή που δημιουργείται μπορούν να οδηγήσουν στο σχηματισμό μιας παγκόσμιας εργατικής τάξης που θα δώσει ένα τέλος στο καπιταλιστικό μοντέλο παραγωγής παγκοσμίως. Για κάθε απάντηση σε αυτό το ερώτημα, οι ταξικοί αγώνες στην Κίνα παίζουν σημαντικό ρόλο.

Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου, με πληθυσμό 1.3 δις και ως τώρα η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία. Μέσα από το οικονομικό άνοιγμα και την εκβιομηχάνιση των δεκαετιών του ʼ80 και του ʼ90 η Κίνα έγινε η ʽγραμμή συναρμολόγησης του κόσμουʼ, είναι τμήμα της παγκόσμιας αλυσίδας παραγωγής και κυκλοφορίας, και έχει το ρόλο ʽπαγκόσμιου παίχτηʼ στις επενδύσεις και το συνάλλαγμα.

Πάνω από 20 χρόνια τώρα, η τεράστια διαδικασία εκβιομηχάνισης έχει εκτοπίσει εκατομμύρια μεταναστών εργατών από την εξοχή στις πόλεις και σε ειδικές οικονομικές ζώνες όπου δουλεύουν σε εργοστάσια, σε κατασκευές, σαν οικιακοί βοηθοί κλπ. Μετά το 2003 οι αγώνες τους έχουν αποκτήσει ορμή και έχουν θέσει το καθεστώς του κομμουνιστικού κόμματος υπό πίεση. Η παρούσα οικονομική κρίση ανατρέπει ξανά τις κοινωνικές σχέσεις στην Κίνα. Το κομμουνιστικό κόμμα προσπαθεί να διαχειριστεί τις συνέπειες. Εάν αποτύχει, αυτό μπορεί να αποδυναμώσει και πιθανώς να αποσυνθέσει το καθεστώς και την κυριαρχία του κεφαλαίου στην Κίνα, με σημαντικές συνέπειες για το υπόλοιπου του κόσμου.

Αυτό το άρθρο περιγράφει την αλληλοσυσχέτιση μεταξύ της κρίσης και της ταξικής πάλης στην Κίνα τις προηγούμενες δύο δεκαετίες και της παρούσας ανάπτυξης. Εστιάζει στην κατάσταση στις πόλεις, ιδιαίτερα σʼ αυτή των εργατών που μετανάστευσαν εκεί.

Κρίση και Αγώνες

Η ανάπτυξη της Κίνας, η εκβιομηχάνιση και η μετανάστευση στις πόλεις είναι αποτελέσματα τουλάχιστον δυο διαδικασιών καπιταλιστικής κρίσης και ταξικής πάλης. Μετά τον κύκλο αγώνων στα τέλη του ʼ60 και τις αρχές του ʼ70 στα βιομηχανικά κέντρα της Ευρώπης, της Αμερικής και άλλων περιοχών, το κεφάλαιο αναζητούσε ευκαιρίες κερδοφόρων επενδύσεων παγκοσμίως. Επένδυσε στις επονομαζόμενες νεο-βιομηχανικές χώρες όπου εκμεταλλεύτηκε το φτηνό εργατικό δυναμικό. Όμως και τη δεκαετία του ʼ80 ήρθε αντιμέτωπο με επιτυχείς εργατικούς αγώνες για υψηλότερους μισθούς και καλύτερες βιοτικές συνθήκες, για παράδειγμα στη Βραζιλία και τη Νότια Κορέα. Στις αρχές του ʼ90, το κεφάλαιο έψαχνε ακόμη για φτηνό εργατικό δυναμικό, προσπαθώντας να ξεφύγει από τους εργατικούς αγώνες στις νεο-βιομηχανικές χώρες μέσω μιας ακόμα ʽχωρικής αναδιάρθρωσηςʼ (spatial fix-David Harvey) [3]. Έτσι, οι μετανάστες Κινέζοι εργάτες εμφανίστηκαν στη σωστή στιγμή.

Την ίδια στιγμή, το κινέζικο καθεστώς βρισκόταν σε μια κατάσταση όπου χρειαζόταν ξένο κεφάλαιο. Στα τέλη του ʼ80 η Κίνα είχε δει ένα κύκλο αγώνων [4]. Η εργατική τάξη των πόλεων δεν είχε σχεδόν καθόλου επωφεληθεί από τις μεταρρυθμίσεις των αρχών του ʼ80. Η αναδιάρθρωση και εντατικοποίηση της εργασίας στα κρατικά τραστ (κομπινάτ), η ανεργία και ο πληθωρισμός την είχαν πλήξει και δημιούργησαν δυσαρέσκεια και απεργίες. Αυτό κορυφώθηκε το 1989 με το κίνημα της Τιέν Αν Μεν, το οποίο ξεκίνησε και καθοδηγήθηκε από τους φοιτητές του Πεκίνου, αλλά ενισχύθηκε και προωθήθηκε από την οργή του αστικού πληθυσμού. Πολλές κινέζικες πόλεις έζησαν εξεγέρσεις, διαδηλώσεις και κάποιες προσπάθειες δημιουργίας ανεξάρτητων εργατικών οργανώσεων. Το καθεστώς χρησιμοποίησε το στρατό για να καταπνίξει το κίνημα. Την ίδια στιγμή συνειδητοποιούσε ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν είχαν οδηγήσει σε ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη και ότι η αυξανόμενη κρίση θα οδηγούσε σε νέα κοινωνική αναταραχή. Σαν αποτέλεσμα, μετά το 1992 άνοιξε περαιτέρω τα σύνορα σε ξένες επενδύσεις και εισαγωγή τεχνολογίας, δημιούργησε νέες ειδικές οικονομικές ζώνες, στήριξε την ιδιωτική οικονομία και επιδότησε τη διαδικασία περεταίρω εκβιομηχάνισης. Η εργατική τάξη των πόλεων, όπως επίσης οι χωρικοί και οι νέοι εργάτες που μετακινήθηκαν, κρατήθηκαν υπό αστυνομική επιτήρηση [5]. Από άλλες περιοχές, και κυρίως από τις ʽΑσιατικές Τίγρειςʼ και τη νοτιοανατολική Ασία, οι βιομηχανίες καταναλωτικών προϊόντων εγκαταστάθηκαν στην Κίνα. Η κατασκευή της ʽαλυσίδας συναρμολόγησης του κόσμουʼ είχε ξεκινήσει.

Ταξική Σύνθεση

Από τα μέσα της δεκαετίας του ʼ90 μέχρι τις αρχές της τελευταίας δεκαετίας ήταν οι αγώνες της παλιάς εργατικής τάξης των πόλεων που έπαιζαν πρωτεύοντα ρόλο. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της εκβιομηχάνισης της αγροτικής Κίνας, στη ζώνη των παλιών κρατικών βιομηχανιών μεγάλος μέρος κεφαλαίου καταστράφηκε και ολόκληρες περιοχές αντιμετώπισαν τη μια κρίση μετά την άλλη. Οι εργάτες αγωνίστηκαν ενάντια στην καταστροφή των σοσιαλιστικών βιομηχανικών τραστ, για το μισθό τους και για κοινωνικά επιδόματα – με απεργίες, καταλήψεις εταιρειών και εξεγέρσεις. Δεν μπορούσαν να σταματήσουν τη διαδικασία αλλά απλά να την επιβραδύνουν: 50 εκατομμύρια εργάτες (το 40%) έχασαν τη δουλειά τους εξαιτίας της αναδιάρθρωσης και των μαζικών απολύσεων. Πολλοί από αυτούς είναι σήμερα τμήμα του φτωχού προλεταριάτου των πόλεων [6].

Από τις αρχές του ʼ90 και μετά, η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού και η προλεταριοποίηση μεγάλων κομματιών νέων ανθρώπων στην ύπαιθρο οδήγησαν στη δημιουργία μιας νέας εργατικής τάξης μεταναστών εργατών. Ο αριθμός τους αυξανόταν διαρκώς, σήμερα είναι περίπου 150 με 200 εκατομμύρια. Εξαιτίας των επονομαζόμενων νόμων καταχώρησης κατοικίας (hukou) δεν μπορούν να εγκατασταθούν μόνιμα στις πόλεις και λαμβάνουν μόνο προσωρινή κατοικία και άδεια εργασίας για κάποια πόλη, μια κατάσταση που μοιάζει κάπως με αυτή των μη-Ευρωπαίων μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή τη δεκαετία η δεύτερη γενιά μεταναστών συνωστίζεται στις πόλεις. Θεωρούν τη ζωή τους όμοια με αυτή άλλων κατοίκων των πόλεων και συνήθως δε θέλουν να επιστρέψουν μόνιμα στην ύπαιθρο (μια διαφορά σε σχέση με την πρώτη γενιά προηγουμένως). Και αφού βλέπουν το μέλλον τους στις πόλεις, νοικιάζουν ή πουλάνε το κομμάτι γης του οποίου κατέχουν το δικαίωμα καλλιέργειας στο χωριό [7].

Από το 2003 μέχρι σήμερα, περίπου 10 χρόνια μετά το ξεκίνημα της επιβολής εκβιομηχάνισης, ο αριθμός των αγώνων των εργατών που μετακινήθηκαν αυξήθηκε σταθερά, αγώνες ενάντια στις τραγικές συνθήκες εργασίας, για βελτιώσεις και υψηλότερους μισθούς, για το μερίδιό τους στα αγαθά της οικονομικής ανάπτυξης. Η δεύτερη γενιά οργάνωσε αγώνες με αιτήματα, συγκεντρώσεις, απεργίες, λευκές απεργίες, διαδηλώσεις και εξεγέρσεις.

Αλληλοσχετιζόμενες Διαδικασίες

Τα συμπτώματα της παρούσας κρίσης (πιστωτική κρίση, μειωμένη κατανάλωση στις ΗΠΑ, λιγότερες παραγγελίες, πτώση του παγκόσμιου εμπορίου…) οδηγούν σε απολύσεις και κοινωνικές συγκρούσεις, και έχουν να κάνουν με εξελίξεις που ξεκίνησαν νωρίτερα. Μετά το 2006 οι αυξανόμενοι μισθοί στη βιομηχανία, η υψηλή ζήτηση στην ενέργεια, στις πρώτες ύλες και στα τρόφιμα, καθώς και η σταδιακή υπερτίμηση του γουάν σε σχέση με το δολάριο, προκάλεσαν σημαντικές αυξήσεις των τιμών - και συνεπώς υψηλότερο κόστος παραγωγής και συμπίεση του κέρδους. Την ίδια στιγμή, η δυσαρέσκεια για τους χαμηλούς μισθούς και αργότερα για τις ανοδικές τιμές οδήγησε σε μια απότομη αύξηση των αγώνων των μεταναστών εργατών. Η κυβέρνηση δεν μπορούσε να κάνει τίποτα παρά να αυξάνει τακτικά τον κατώτερο μισθό. Υπήρξαν ήδη και οι πρώτες προσπάθειες μιας νέας ʽχωρικής αναδιάρθρωσηςʼ: ξεκινώντας από το 2007, ολοένα και περισσότερα εργοστάσια έκλεισαν ή μετεγκαταστάθηκαν – σαν αντίδραση στα αυξανόμενα κόστη και μισθούς. Για παράδειγμα, τμήματα της υφαντουργίας και άλλων εργοστασίων καταναλωτικών αγαθών μεταφέρθηκαν σε απόμακρες περιοχές της κινέζικης ενδοχώρας ή στο Βιετνάμ (όπου ο αριθμός των αγώνων των βιομηχανικών εργατών αυξήθηκε).

Στο μεταξύ, η συστηματική αδιαφορία των καπιταλιστών για το εργατικό δίκαιο απειλούσε όλο και περισσότερο το καθεστώς του ΚΚΚ. Η κινέζικη κεντρική κυβέρνηση έχει εδώ και χρόνια προσπαθήσει να κατευνάσει τις κοινωνικές συγκρούσεις γύρω από τη μετανάστευση των εργατών, μέσω της άμεσης κρατικής παρέμβασης κατά τη διάρκεια απεργιών, μέσω ενός συστήματος καταγγελιών και μεσολάβησης, μέσω της κατάλληλης χρήσης της εργατικής νομοθεσίας και της οργάνωσης των εργατών στα κρατικά συνδικάτα. Από το 2003 η κυβέρνηση προωθεί το σύνθημα για μια ʽαρμονική κοινωνίαʼ ώστε να κινητοποιήσει τους εργάτες και τους αγρότες προς τη δημιουργία μιας ʽοικονομίας σοσιαλιστικής αγοράςʼ, – με μικρή επιτυχία: η κατάσταση των εργατών είναι πάρα πολύ επισφαλής, οι προσδοκίες τους πάρα πολύ μεγάλες, και πολλοί δεν ικανοποιούνται πλέον με το να παίρνουν ψίχουλα.

Η κυβέρνηση εισήγαγε μια νέα νομοθεσία εργατικών συμβάσεων τον Ιανουάριο του 2008, η οποία συμπλήρωνε την εργατική νομοθεσία του 1995 με κάποιους μηχανισμούς κυρώσεων. Όταν εφαρμόστηκε, κινέζικες και ξένες εταιρίες σε τομείς με χαμηλούς μισθούς απέλυσαν εργάτες για να εμποδίσουν τη μονιμοποίησή τους, και άλλες ανακοίνωσαν το κλείσιμο και την μετεγκατάστασή των εργοστασίων τους. Πολλοί εργάτες προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν το νέο νομικό πλαίσιο και διεκδίκησαν συμβάσεις εργασίας και αυξήσεις μισθών. Ακτιβιστές από το δέλτα του ποταμού Περλ ανέφεραν στις αρχές του 2008 ότι υπήρξε μια αύξηση στους αγώνες γύρω από τη νέα νομοθεσία [8].

Η Παρούσα Κρίση

Το καλοκαίρι του 2008 άνθρωποι της κυρίαρχης τάξης της Κίνας εκτιμούσαν ότι η παγκόσμια κρίση δεν θα χτυπούσε τη χώρα τους και ότι η κινέζικη οικονομία θα αρκούνταν στη δική της δυναμική ισχύ και θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από την κατάρρευση στις ΗΠΑ [9]. Παραδόξως, μετά το πρώτο ζενίθ της κρίσης, και οι απολογητές του κεφαλαίου στη Δύση στηρίχτηκαν στην ʽκινέζικη λύσηʼ, δηλαδή, τα αποθεματικά συναλλάγματος της Κίνας και την ισχύ του κινέζικου οικονομικού θαύματος. Το όραμα της αυτοδύναμης εκρηκτικής ανάπτυξης της Κίνας και οι ελπίδες της Δύσης στην Κίνα (και τις υπόλοιπες χώρες του BRIC - Βραζιλία, Ρωσία και Ινδία) ανατράπηκαν γρήγορα. Η μεγάλη αναλογία εξαγωγών του κινέζικου κατασκευαστικού τομέα - με την ΕΕ, τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τις ʽΑσιατικές Τίγρειςʼ ως κύριους εμπορικούς εταίρους - καθιστά την κινέζικη οικονομία επιρρεπή στην κρίση [10]. Αυτό επιβεβαιώθηκε κατά την ύφεση του 2008: Πτώση της οικονομικής ανάπτυξης, πτώση της ανάπτυξης του κατασκευαστικού τομέα, εξασθένιση των επενδύσεων, μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, μείωση των δημοσίων εσόδων. Όλα αυτά έπειτα από 15 χρόνια ραγδαίας ανάπτυξης με ετήσιους δείκτες ανάπτυξης 10% κατά μέσο όρο [11]. Καθώς η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Ταιβάν, το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ χτυπιούνται επίσης από την κρίση, το εμπόριο μεταξύ αυτών των χωρών κατέρρευσε. Επιπλέον, ήδη από το φθινόπωρο του 2008, έσκασε και η φούσκα των ακινήτων στην Κίνα.

Στο εσωτερικό του ΚΚΚ δεν υπάρχει σταθερή άποψη για την κρίση. Επαναλαμβανόμενες διαμάχες ξεπήδησαν μεταξύ αυτών που θέλουν να χρησιμοποιήσουν την κρίση για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας με το ρίσκο μιας νέας κοινωνικής αναταραχής (οι κυβερνήσεις των πλούσιων επαρχιών όπως η Γκουανγκντόνγκ και η Σανγκάη) και αυτών που θέλουν να προστατεύσουν το κινέζικο μοντέλο (εξαγωγικά εργοστάσια για φτηνά καταναλωτικά αγαθά), ελπίζοντας πως η κοινωνική κατάσταση θα παραμείνει ήρεμη (η κεντρική κυβέρνηση) [12]. Όταν το φθινόπωρο του 2008 τα συμπτώματα της κρίσης έγιναν εμφανέστερα, κάποιοι είδαν το γεγονός αυτό ως ευκαιρία: η επαρχιακή κυβέρνηση της Γκουανγκντόνγκ πρότεινε το ενδεχόμενο κλείσιμο αδύναμων και μικρών επιχειρήσεων εν μέσω της κρίσης, το οποίο θα στήριζε τη διαδικασία δομικών αλλαγών και αναβάθμισης των βιομηχανιών στο δέλτα του ποταμού Περλ. Η κυβέρνηση της Γκουανγκντόνγκ επιθυμεί μια περαιτέρω μετεγκατάσταση προς τα έξω της παραγωγής φθηνών καταναλωτικών αγαθών και την επέκταση των βιομηχανιών αγαθών υψηλής τεχνολογίας και κεφαλαίου στην περιοχή [13].

Η απειλή του κλεισίματος και της μετεγκατάστασης εταιριών, τα παράπονα των μάνατζερ για το ύψος των μισθών και η νέα νομοθεσία εργατικών συμβάσεων, όλα αυτά ξεκίνησαν πριν το χτύπημα της παγκόσμιας κρίσης (βλ. παραπάνω). Τώρα οι καπιταλιστές χρησιμοποιούν την κρίση - ανεξάρτητα αν τους επηρεάζει ή όχι. Κατεβάζουν τους μισθούς, κλείνουν εργοστάσια ή τα μεταφέρουν αλλού, εισπράττουν κρατικές επιδοτήσεις και επιβάλλουν εργασιακές συνθήκες κάτω από τα νόμιμα επίπεδα [14]. Ένας εκπρόσωπος του συνδέσμου υπαλλήλων της Γκουανγκζού απαίτησε η κεντρική κυβέρνηση να βοηθήσει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να επιβιώσουν της ύφεσης δια μέσου της εισαγωγής λιγότερο αυστηρών κανόνων. Μίλησε για χαλάρωση των εργατικών νόμων [15]. Και πράγματι, τον Ιανουάριο του 2009 βιομήχανοι ανέφεραν ότι η συμμόρφωση με τη νομοθεσία εργατικών συμβάσεων του 2008 πολύ λίγο ελεγχόταν ή επιβαλλόταν [16]. Ένας ακτιβιστής εργάτης είπε ότι η κυβέρνηση επιθυμεί να επιβιώσουν τα εργοστάσια και να παραμείνουν ανοιχτά και για αυτό αγνοεί τα προβλήματα στους εργασιακούς χώρους [17].

Το καθεστώς απέκλεισε την επιπλέον αύξηση του κατώτατου μισθού από τις τοπικές κυβερνήσεις το 2009. Θέλει να εμποδίσει επιπλέον απότομες αυξήσεις στους μισθούς (ύστερα από χρόνια αξιοσημείωτων αυξήσεων). Πολλές μεγάλες εταιρίες έχουν ήδη ανακοινώσει περικοπές στους μισθούς, με τη συναίνεση της κυβέρνησης. Στο τέλος του Ιανουαρίου ένας κυβερνητικός ομιλητής είπε πως οι κινέζικες εταιρίες θα πρέπει να κάνουν τα πάντα ώστε να αποφευχθούν οι απολύσεις [18].

Το Νοέμβριο του 2008 ακτιβιστές και μετανάστες εργάτες στο δέλτα του ποταμού Περλ αναφέρονταν στην ανεργία και τις απολύσεις, ειδικά στους τομείς της υφαντουργίας και των παιχνιδιών [19]. Εργάτες με συμβάσεις χρόνου απολύθηκαν, το μόνιμο εργατικό δυναμικό παρέμεινε αλλά χωρίς δυνατότητα υπερωριών και πολλές φορές χωρίς σταθερές ώρες εργασίας. Ζητήθηκε σε κάποιους να πάρουν άδεια άνευ αποδοχών επʼ αόριστο [20].

Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για την έκταση των απολύσεων και την επιστροφή των εργατών στην ύπαιθρο. Το Νοέμβριο του 2008 κάποιες επαρχίες ετοιμάζονταν για τα κύματα της επιστροφής (Χουμπέι, Τσονγκκίνγκ, Ανχούι), όμως οι αξιωματούχοι της Γκουανγκντόγκ αρνούνταν την ύπαρξη ενός τέτοιου κύματος. Κάποιοι μετανάστες επέστρεφαν στην ύπαιθρο - αναφέρθηκε ένα ποσοστό από 5 έως 10% επί του συνόλου των μεταναστών εργατών. Στα μέσα Ιανουαρίου του 2009 το Υπουργείο Εργασίας ανακοίνωσε ότι 10 εκατομμύρια μεταναστών εργατών είχαν χάσει τις δουλειές τους, στις αρχές Φεβρουαρίου ο αριθμός αυξήθηκε στα 20 εκατομμύρια [21].

Νέοι Αγώνες

Ενώ η κρίση άρχισε να ξεδιπλώνεται στο τέλος του καλοκαιριού του 2008, ακόμη περισσότεροι αγώνας ξέσπασαν. Οι δράσεις των οδηγών ταξί και των δασκάλων ήταν ενδιαφέρουσες καθώς αγώνες σε μία επαρχία της χώρας προκάλεσαν και άλλες διαμάχες σε διάφορα τμήματα της χώρας (copycat effect - φαινόμενο ʽχιονοστιβάδαςʼ). Στα τέλη του 2008 και στις αρχές του 2009 εκδηλώθηκαν εργατικές διαδηλώσεις και ταραχές στις εξαγωγικές βιομηχανικές ζώνες στα δέλτα των ποταμών Περλ και Γιανγκ Τσε. Οι αγώνες είχαν αλλάξει μορφή σε σχέση με προηγούμενα γεγονότα: δεν αφορούσαν τόσο πολύ αυξήσεις μισθών, καλύτερες συνθήκες στις εστίες, συμμόρφωση με την εργατική νομοθεσία, καλύτερο φαγητό στα κυλικεία κλπ., αλλά περισσότερο από κάθε άλλη φορά, αφορούσαν την πληρωμή δεδουλευμένων και αποζημιώσεων για τις απολύσεις. Επίσης, διαδηλώσεις εμφανίστηξαν και στον κατασκευαστικό τομέα [22]. Όπως επιβεβαιώνεται από τις μαρτυρίες, οι εργατικοί αγώνες στην Κίνα αυξήθηκαν από το φθινόπωρο του 2008. Ακόμα και ένας αντιπρόσωπος του κρατικού συνδικάτου ACFTU παραδέχτηκε ότι ο αριθμός των εργατικών αγώνων στην Κίνα είχε αυξηθεί με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν ακόμα ακριβή και αξιόπιστα νούμερα [23].

Αντιμέτωπο με μία πιθανή οικονομική κατάρρευση και κοινωνική έκρηξη το καθεστώς του ΚΚΚ έπρεπε να αντιδράσει ξανά. Η Κίνα έχει ένα μεγάλο ιστορικό παρόμοιων καταστάσεων: κατά τη διάρκεια της κρίσης ηγεμόνες εκδιώχθηκαν από τους θρόνους τους από κοινωνικά (αγροτικά) κινήματα, ειδικά όταν τα κινήματα ένωσαν τις δυνάμεις τους με διανοούμενους και δημόσιους υπαλλήλους. Τώρα η κυριαρχία του ΚΚΚ απειλείται με υποβάθμιση μέσα στην παρούσα κρίση.

Εσωτερικά, στην Κίνα, το καθεστώς ενεργεί σαν να έχει ακόμα τον έλεγχο της κατάστασης. Περιγράφει την κρίση ως προσωρινή, λέει ότι θα διαρκέσει μισό χρόνο. Η ανεργία και άλλα αποτελέσματα της κρίσης απειλούν την ʽκοινωνική σταθερότηταʼ και η κυβέρνηση είναι που παίρνει τα σωστά μέτρα για την οικονομία και την αστυνόμευση. Ειδήσεις σχετικές με υπαρκτούς εργατικούς αγώνες λογοκρίνονται και αποκρύπτονται ολοένα και περισσότερο [24].

Εξωτερικά, προς τον έξω κόσμο, οι ειδήσεις σχετικά με πιθανές αναταραχές ανέργων μεταναστών εργατών βαίνουν όντως προς όφελος της κυβέρνησης. Οι κοινωνικές αναταραχές στην Κίνα αποτελούν εφιάλτη για τις άρχουσες τάξεις και άλλων χωρών. Η κινέζικη κυβέρνηση χρησιμοποιεί αυτήν την απειλή όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ ή άλλοι απαιτούν δραστική ανατίμηση του γουάν.

Προκειμένου να αποτρέψει μια μεγαλύτερη εξάπλωση των αγώνων, το κράτος τις τελευταίες εβδομάδες παρενέβη άμεσα στις διαμάχες στη βιομηχανία σχετικά με δεδουλευμένα και αποζημιώσεις και πλήρωσε τα χρήματα. Πολλές πόλεις και βιομηχανικές ζώνες δημιούργησαν ειδικά αποθεματικά κεφαλαίου ώστε να διασώζονται εταιρίες στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, να αποφεύγονται οι απολύσεις και να αποπληρώνονται τα δεδουλευμένα. Σε μερικές πόλεις παρέχεται οικονομική στήριξη στους μετανάστες εργάτες αν φύγουν από την πόλη. Το κράτος ρίχνει 4 τρις γουάν (500 δις ευρώ, το 15% του ΑΕΠ της Κίνας), με τη μορφή ενός προγράμματος κινήτρων, σε έργα υποδομής και για κατασκευή κατοικιών για να εμποδίσει την κατάρρευση του κατασκευαστικού τομέα, να ελέγξει την ανεργία και να σταματήσει μια περαιτέρω πτώση της οικονομικής ανάπτυξης [25]. Ένας δείκτης ανάπτυξης 8% το χρόνο είναι απαραίτητος για τη δημιουργία αρκετών θέσεων εργασίας για τους ανθρώπους που ωθούνται στην αγορά εργασίας από την αύξηση του πληθυσμού και τη μετακίνηση από τα χωριά στις πόλεις. Δείκτης ανάπτυξης κάτω του 6% θεωρείται κρίσιμος [26]. Στο τέλος του Ιανουαρίου του 2009 η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα εισάγει ένα σύστημα υπηρεσιών υγείας το 2011, με χρηματοδότηση 850 δις γουαν (περίπου 100 δις ευρώ), με σκοπό και πάλι να απομακρύνει τον κίνδυνο κοινωνικών εκρήξεων. Αρχικά αυτό είχε σχεδιαστεί για το 2020.

Προοπτικές

Το καθεστώς προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Επιδιώκει να καθυστερήσει την επιδείνωση της κρίσης και, αν είναι δυνατό, να εξασφαλίσει μια ʽομαλή προσγείωσηʼ. Αυτό συμβαίνει επίσης για να εμποδίσει την περαιτέρω χειροτέρευση της κατάστασης των εργατών που μετακινήθηκαν στις πόλεις. Ένα μεγάλο κομμάτι τους, ιδιαίτερα στα εργοστάσια και τις κατασκευές, ζει σε εστίες που ανήκουν στις εταιρίες και τρώει στα κυλικεία των εταιριών. Σε περίπτωση μαζικών απολύσεων, αυτοί οι εργάτες δε θα χάσουν απλά τη δουλειά τους, αλλά επιπλέον τη στέγαση και τη διατροφή τους. Στα μέσα του Φεβρουαρίου, κοντά στο κινέζικο Νέο Έτος, πολλοί μετανάστες εργάτες επέστρεψαν στο σπίτι τους για τους εορτασμούς όπως κάθε χρόνο. Παραμένει ακόμα ασαφές πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα μετά την επιστροφή τους. Σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, πολλοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση εργασίας, και οι μισθοί έχουν μειωθεί [27]. Κάποιες εταιρίες έχουν επανέλθει στο καθεστώς των ημερήσιων μισθών και ημερήσιων εργατών [28]. Αν η κρίση συνεχιστεί και δε βρίσκουν δουλειά στις πόλεις, θα συνειδητοποιήσουν ότι η οικονομική ανάπτυξη έχει τελειώσει και ότι οι ζωές τους θα αλλάξουν δραματικά. Υπάρχουν δύο σενάρια:

α) Η δεύτερη γενιά των μεταναστών εργατών δε θέλει να μείνει άλλο πια στην ύπαιθρο, ή τουλάχιστον δε βλέπει εκεί το μέλλον της. Σε αυτή την περίπτωση, ενδέχεται να μείνουν στις πόλεις, και όντας άνεργοι, θα πρέπει να αναζητήσουν εναλλακτικές για να κερδίσουν κάποιο εισόδημα, στέγαση και σίτιση και πιθανώς να αγωνιστούν και να τα κατακτήσουν. Σε πολλές μεγάλες πόλεις ο αριθμός του είναι 30-80% του πληθυσμού. Υπάρχει για αυτούς κάποια πιθανότητα να μπουν στις παραγωγικές δυνάμεις, ενώ εκατομμύρια φτωχοί που ζουν στις πόλεις επιβιώνουν σαν μικροπωλητές και σε άλλες μικροδουλειές?

β) Οι εσωτερικοί μετανάστες εργάτες μπορούν να μετακινηθούν πίσω στις οικογένειές τους στα χωριά, όπου ακόμα διατηρούν το δικαίωμα να καλλιεργήσουν ένα κομμάτι γης. Ίσως καταφέρουν να τα φέρουν βόλτα με τα λεφτά που έχουν αποταμιεύσει, αλλά χωρίς το μισθό της πόλης οι οικογένειές τους αργά ή γρήγορα θα αντιμετωπίσουν οικονομικά προβλήματα. Δεν υπάρχουν δουλειές, δεν υπάρχει προοπτική, υπάρχει φτώχεια και μιζέρια [29]. Τα προηγούμενα χρόνια, η ύπαιθρος έζησε πολλές εξεγέρσεις ενάντια σε διεφθαρμένα στελέχη, στην απώλεια της γης και τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Ακόμα και τώρα, σε πολλές περιοχές, τα μικρά χωράφια δεν επαρκούν για να θρέψουν μια ολόκληρη οικογένεια, και υπάρχει πλεόνασμα αγροτικής εργασίας. Στις σχεδιασμένες κρατικές επιδοτήσεις για την εκπαίδευση, τα σχολικά δίδακτρα και την ίδρυση επιχειρήσεων δε θα υπάρξει μεγάλη αλλαγή. Αν οι μετανάστες εργάτες επιστρέψουν στην ύπαιθρο μαζικά – μια προσωρινή αντιστροφή των 30 χρόνων αστικοποίησης – αυτό θα δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μίγμα [30].

Πολλοί ειδικοί προβλέπουν μια ύφεση για την Κίνα με ρυθμό ανάπτυξης 5-7%, κάτω δηλαδή από το ʽκρίσιμοʼ επίπεδο. Η Κίνα ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσει ένα κύμα ʽλουκέτωνʼ σε εργοστάσια. Το 1/3 όλων των εργοστασίων εξαγωγών είναι πιθανό να κλείσουν τα επόμενα 3 χρόνια. Ένας σχολιαστής εκτιμά ότι ο αριθμός των εσωτερικών μεταναστών εργατών μπορεί να φτάσει φέτος τα 50 εκατομμύρια. Είναι νεότεροι και πιο κινητικοί από τους εργάτες των πόλεων που απολύθηκαν από τα κρατικά κομπινάτ στα τέλη του ʼ90, και μπορούν να επικοινωνήσουν καλύτερα και γρηγορότερα μέσω του ίντερνετ και των κινητών τηλεφώνων. Επιπλέον, επέστησε την προσοχή του στα εκατομμύρια των φοιτητών που αφήνουν το πανεπιστήμιο κάθε χρόνο χωρίς να βρίσκουν δουλειά και αναφέρθηκε στην παρόμοια κατάσταση πριν το κίνημα της Τιέν Αν Μεν το 1989, όπου οι φοιτητές έπαιξαν έναν κυρίαρχο ρόλο (φέτος είναι η 20η επέτειος). Σαν πιθανή σπίθα μιας κοινωνικής έκρηξης ανέφερε ʽτο θάνατο ενός δημοφιλούς ηγέτη, μια σοβαρή φυσική καταστροφή, τη διάδοση μιας θανατηφόρας μολυσματικής ασθένειας, την κατάληξη μιας μικρής φοιτητικής διαδήλωσης σε βίαια, θρησκευτικές ομάδες...ʼ. Ένα σενάριο σαν αυτό που συνέβη στην Ελλάδα στο τέλος του 2008, όταν οι μπάτσοι πυροβόλησαν θανάσιμα ένα νέο αγόρι, πυροδοτώντας μια πολυήμερη μαζική εξέγερση [31].

Είναι σίγουρο ότι η κρίση αιφνιδίασε τους μετανάστες εργάτες στην Κίνα, αφού προηγουμένως δεν είχαν ζήσει την εμπειρία μεγάλων φάσεων ανεργίας και ύφεσης. Αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν αποκτήσει εμπειρία σε αγώνες, καθημερινές μορφές αντίστασης, απεργίες και αυτο-οργάνωση. Ακτιβιστές έχουν ξεπηδήσει από τις τάξεις τους, κυκλοφορώντας αυτή την εμπειρία και χρησιμοποιώντας την σε νέους αγώνες. Γνωρίζουν για τη συνεργασία των καπιταλιστών με τα κρατικά στελέχη, για τη σύγκρουση με τους φρουρούς ασφαλείας και τις ειδικές δυνάμεις των μπάτσων. Οι μετανάστες εργάτες θέτουν τα αιτήματά τους, συχνά με τρόπο που δείχνει αυτοπεποίθηση. Παίρνουν μαζί τις εμπειρίες τους, και αυτό είναι ένα μέρος του σχηματισμού μιας νέας κοινωνικής σύνθεσης ως αποτέλεσμα της κρίσης.

Ένας αποφασιστικός παράγοντας θα είναι το τι θα κάνει η κινέζικη ʽμεσαία τάξηʼ. Αυτή αποτελεί τον κύριο κοινωνικό στυλοβάτη της εξουσίας του ΚΚΚ, αλλά ήδη έχει χτυπηθεί από την κρίση αφού έχασε πολλά χρήματα στο χρηματιστήριο και στην αγορά ακινήτων. Πολλά από τα παιδιά της τελειώνουν το πανεπιστήμιο και δε βρίσκουν δουλειά. Υπήρξαν ήδη ενέργειες από δυσαρεστημένους μετόχους και μαγαζάτορες. Μπορούν οι αντιδράσεις της ʽμεσαίας τάξηςʼ να ενωθούν με τους αγώνες των προλετάριων και των αγροτών (όπως στην Αργεντινή το 2002)? Η κυβέρνηση υπογραμμίζει την απειλή της ʽκοινωνικής αστάθειαςʼ προερχόμενης από τους άνεργους μετανάστες εργάτες και καλλιεργεί το φόβο των διαννοούμενων και της ʽμεσαίας τάξηςʼ για τον ʽόχλοʼ, για να εμποδίσει μια πιθανή συμμαχία [32].

Το καθεστώς ακόμα προσπαθεί να αποφύγει την αιματοχυσία. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στο δέλτα του ποταμού Περλ το Δεκέμβριο του 2008, η αστυνομία κράτησε αμυντική στάση, τράβηξε φωτογραφίες και συνέλαβε αργότερα κάποιους συμμετέχοντες [33]. Είναι το παλιό παιχνίδι: το ΚΚΚ διασφαλίζει ότι κάποια από τα αιτήματα ικανοποιούνται και συλλαμβάνει τους υποτιθέμενους ʽπρωταίτιουςʼ. Όσο οι αγώνες παραμένουν απομονωμένοι, η στρατηγική αυτή μπορεί να δουλεύει. Σε περίπτωση ενός κύματος αναταραχών, το καθεστώς θα πρέπει να αλλάξει κατεύθυνση [34].

Συνέπειες

Κομμάτια της αριστεράς στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και αλλού στηρίζουν τις ελπίδες τους στην εργατική τάξη της Κίνας και θεωρούν τις διαμάχες του φθινοπώρου του 2008 και τις επόμενες ως προάγγελο ενός διευρυμένου ταξικού κινήματος. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις διαστάσεις και τη σημασία των επερχόμενων αγώνων στην Κίνα. Οι εργάτες βρίσκονται ακόμα σε διαδικασία κατανόησης της κατάστασης προσπαθώντας να την αντιμετωπίσουν. Υπάρχει η πιθανότητα οι μαζικές απολύσεις στις βιομηχανικές ζώνες και η οικονομική ύφεση λόγω της κρίσης στις αγροτικές περιοχές να οδηγήσουν σε μαζικές εξεγέρσεις, αλλά είναι επίσης πιθανό ότι η αγροτική οικονομία της αυτάρκους παραγωγής καθώς και οι αποταμιεύσεις των μεταναστών εργατών θα μετριάσουν τον αντίκτυπο της κρίσης… τουλάχιστον για κάποιο διάστημα.

Μια κλιμάκωση της κοινωνικής έντασης στις εξαγωγικές ζώνες θα είχε παγκόσμιες συνέπειες, και όχι μόνο στις παλιές βιομηχανικές χώρες. Τα φθηνά καταναλωτικά αγαθά της Κίνας ήταν μια προϋπόθεση για την επισφαλοποίηση ενός μεγάλου αριθμού εργατών, καθώς αυτή η επισφαλοποίηση μπορούσε να συντελείται χωρίς δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου. Η κρίση, η κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου και οι αγώνες των εργατών στην Κίνα μπορεί τώρα να επιφέρει μείωση του βιοτικού επιπέδου και επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης σε πολλές χώρες του κόσμου… αλλά και αύξηση των ταξικών αγώνων σε αυτές τις χώρες.

Κεντρικοί τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η χημική βιομηχανία και ο τομέας κατασκευής μηχανημάτων έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα και συνδέονται στενά με την κινέζικη οικονομία διαμέσου των παγκόσμιων αλυσίδων παραγωγής. Σε περίπτωση αγώνων στην Κίνα ο αντίκτυπος θα γίνει αισθητός σε αυτούς τους τομείς της βιομηχανίας, με επιπλέον επιθέσεις στις συνθήκες και στους μισθούς των εργατών και πιθανώς με μαζικές απολύσεις.

Τέλος, αν το οικονομικό πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας (Μπρέτον Γούντς ΙΙ) [35] – ραχοκοκαλιά και αχίλλειος πτέρνα του παγκόσμιου οικονομικού και νομισματικού οικοδομήματος - καταρρεύσει λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της μείωσης της κατανάλωσης στις ΗΠΑ ή εξαιτίας των εργατικών αγώνων στην Κίνα, τότε είναι πιθανόν να δούμε παγκόσμιες μεταβολές που πηγαίνουν πολύ μακρύτερα από ό,τι έχουμε δει μέχρι τώρα: Κατάρρευση του δολαρίου και του παγκόσμιου συναλλαγματικού συστήματος, χρεωκοπία της ηγεμονικής ισχύος των ΗΠΑ, μακροπρόθεσμη κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου, αύξηση των στρατιωτικών συγκρούσεων και άλλα.

Τι Να Κάνουμε;

Οφείλουμε να παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις στην Κίνα ώστε να τις κατανοήσουμε και να αθροίσουμε τις εμπειρίες σε συζητήσεις σχετικά με τα ταξικά κινήματα σε άλλα σημεία. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε και να υπογραμμίσουμε το παγκόσμιο πλαίσιο της κρίσης και των αγώνων. Επιπλέον, χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τις ερμηνείες των αστών για την κρίση καθώς και τις εθνικιστικές τάσεις. Στρατηγικές του φόβου (της κρίσης) ήδη χρησιμοποιούνται για να μας προετοιμάσουν για επιπλέον σφίξιμο των λουριών. Μας λένε να φοβόμαστε τους άγνωστους και τους ξένους, όπως ʽτους φτηνούς Κινέζους που μας κλέβουν τις δουλειές και είναι υπεύθυνοι για την άνοδο των τιμώνʼ. Πρέπει να τονίσουμε τις δυνατότητες για κοινωνική αλλαγή που εμφανίζονται στην κρίση και τους αγώνες, και τη σπουδαιότητα μιας διαδικασίας κοινής ʽζύμωσηςʼ των προλετάριων σε όλο τον κόσμο. Η κυκλοφορία των αγώνων και η εμφάνιση κοινωνικών δικτύων μπορεί να συνεισφέρει στο σχηματισμό μιας εργατικής τάξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Φαίνεται ότι είμαστε ακόμα αρκετά μακριά - καθώς και οι διαφορές στις συνθήκες διαβίωσης παγκοσμίως είναι μεγάλες - αλλά αυτή είναι η σωστή κατεύθυνση αν θέλουμε να τελειώνουμε με τον καπιταλισμό στην Κίνα και παντού: μόνο ένα παγκόσμιο ταξικό κίνημα έχει τη δύναμη να καταστρέψει την καπιταλιστική λογική της κρίσης και να δημιουργήσει μια κοινωνία βασισμένη στην αλληλεγγύη και όχι το κέρδος.

8 Μαρτίου 2009

Σημειώσεις

[1] ʽFinancial Timesʼ, 16 Δεκεμβρίου 2008

[2] ʽInternational Herald Tribuneʼ, 23 Ιανουαρίου 2009

[3] Η ʽχωρική αναδιάρθρωσηʼ (μεταφορά της παραγωγής) φαίνεται επίσης σαν αποτέλεσμα του ʽενδο-καπιταλιστικούʼ ανταγωνισμού, όπως ερμηνεύεται από το Robert Brenner και άλλους. Αλλά πίσω από αυτόν τον ανταγωνισμό υπάρχει το κοινό ενδιαφέρον των καπιταλιστών να εντείνουν τις συνθήκες εκμετάλλευσης και να μεταφερθούν σε εκείνες τις περιοχές που είναι ποιο προσοδοφόρες για το κεφάλαιο. Ως πυροκροτητής της παρούσας κρίσης παίζει επίσης αποφασιστικό ρόλο και η ʽχρηματοπιστωτική αναδιάρθρωσηʼ (financial fix), δηλαδή η αυξανόμενη χρηματοποίηση του κεφαλαίου από τη δεκαετία του ʼ70, και πάλι μια αντίδραση στην έλλειψη ευκαιριών κερδοφόρων επενδύσεων σε παραγωγικούς τομείς.

[4] Η προέλευση των αλλαγών στην Κίνα από τη δεκαετία του ʼ70 είναι πολυδιάστατη: το κοινωνικό και πολιτικό χάος της Πολιτιστικής Επανάστασης, η φτώχεια και η δυσαρέσκεια των αγροτών και αργότερα των εργατών των πόλεων, η απομάκρυνση των ιδεολόγων Μαοϊστών από ένα στρώμα πραγματιστών κομματικών ηγετών, οι κοινωνικές αναταραχές της δεκαετίας του ʼ80 με αποκορύφωμα το κίνημα της Τιέν Αν Μεν το 1989, η αποφασιστικότητα του καθεστώτος να αποτρέψει την κατάρρευση όπως συνέβη στη Σοβιετική Ένωση, κλπ.

[5] Την ίδια στιγμή ξεκίνησε μια αναδιαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων, η οποία ήταν απαραίτητη με την αποσύνθεση των κρατικών κομπινάτ. Τμήμα αυτής ήταν και η νομική κατοχύρωση των εργασιακών σχέσεων (νόμοι για τις εργατικές ενώσεις, εργατική νομοθεσία κλπ.).

[6] Βλπ. το ένθετο του γερμανικού περιοδικού Wildcat (ʽUnrest in Chinaʼ). Τρία άρθρα είναι διαθέσιμα στα Αγγλικά στο prol-position.net: http://www.prol-position.net/nl/2008/10/chinas%20migrant%20workers (για τους μετανάστες εργάτες), http://www.prol-position.net/nl/2008/10/unhappy%20workers (για τους εργάτες των κρατικών επιχειρήσεων των πόλεων) και http://www.prol-position.net/nl/2008/10/maoist%20patriarchy (για τις εργάτριες των πόλεων). Για όλο το ένθετο στα Γερμανικά βλπ: http://www.gongchao.org/de/unruhen-heft.

[7] Αυτό ʽνομιμοποιήθηκεʼ από την κυβέρνηση τον Οκτώβριο του 2008. Ανακοινώθηκε ότι η ενοικίαση και η μεταβίβαση του δικαιώματος πάνω στη γη θα επιτρεπόταν. Αυτή η εξέλιξη φαίνεται να εμπεριέχει υψηλό ρίσκο, αφού πολλοί μετανάστες εργάτες δίχως δικαιώματα πάνω στη γη δε θα έχουν τη δυνατότητα να ζήσουν από αυτή όταν μείνουν άνεργοι και εκτοπιστούν από τις πόλεις.

[8] Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης αποκάλυψε ότι τους πρώτους έξι μήνες του 2008 επιθεώρησε εργασιακές διαμάχες αυξημένες κατά 145% στο Τσονγκκίνγκ και κατά 92,5% στη Σαγκάη (ʽNanfang Zhoumoʼ, 31 Ιουλίου 2008). Την ίδια περίοδο, τα δικαστήρια στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ εκδίκασαν περίπου 40.000 νέες υποθέσεις εργατικής διαμάχης, μια αύξηση της τάξης του 157,7% από το 2007, από τις οποίες οι υποθέσεις από το δέλτα του ποταμού Περλ αποτέλεσαν το 96,5% (ʽChina Dailyʼ, 22 Ιουλίου 2008 www.chinadaily.com.cn/china/2008-07/22/content_6865144.htm ). Ανάμεσα στον Ιανουάριο και το Σεπτέμβρη του 2008, οι υπηρεσίες επιθεώρησης εργασίας του Πεκίνου διευθέτησαν 32.954 εργασιακές διαμάχες, πάνω από 107% της ίδιας περιόδου του 2007 (βλπ. ʽBeijing Reviewʼ, 20 Ιανουαρίου 2009, www.bjreview.com.cn/nation/txt/2009-01/20/content_175296.htm ).

[9] ʽFinancial Timesʼ, 16 Δεκεμβρίου 2008. Αυτό είναι εκπληκτικό αφού οι οικονομικές σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ ακολουθούν το σύστημα ισοτιμιών ʽBretton Woods IIʼ. Αυτό είναι ένα στοιχείο κλειδί όσο αφορά την παρούσα κρίση: οι καταναλωτές στις ΗΠΑ αγοράζουν προϊόντα από Κινέζικες εταιρίες και πληρώνουν με αμερικάνικα δολάρια, τα οποία οι πωλητές αποταμιεύουν σε λογαριασμούς κινέζικων τραπεζών. Οι τράπεζες μεταφέρουν τα αμερικάνικα δολάρια στην κινέζικη κεντρική τράπεζα, η οποία στη συνέχεια χρησιμοποιεί τα δολάρια για να αγοράσει αμερικάνικα κρατικά ομόλογα. Έπειτα, τα δολάρια διακινούνται μέσω του αμερικάνικου τραπεζικού συστήματος και καταλήγουν ως δάνεια στα αμερικάνικα νοικοκυριά. Χρησιμοποιούνται για την αγορά κινέζικων προϊόντων κλπ. Το αποτέλεσμα είναι ένα τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας (που εξάγει περισσότερο από όσο εισάγει) και ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ (που εισάγουν περισσότερο από όσο εξάγουν). Με άλλα λόγια: Η Κίνα παράγει πολύ περισσότερο από όσο καταναλώνει και οι ΗΠΑ καταναλώνουν πολύ περισσότερο από όσο παράγουν.... και οι ΗΠΑ πληρώνουν την κατανάλωσή τους με χρήματα που έχουν δώσει στην Κίνα για τα προϊόντα της και τα οποία έχουν ξαναπάρει ως πίστωση.

[10] Οι εξαγωγές αντιπροσωπεύουν το 40% του ΑΕΠ της Κίνας, το πλεόνασμα εξαγωγών είναι 12% (από το 2% κάποια χρόνια πριν), http://cnreviews.com/china_economy/china_financial_crisis_20081125.html .

[11] Με μια μικρή κάμψη κατά τη διάρκεια της Ασιατικής Κρίσης του 1997-8. Η Κίνα πέρασε αυτή την κρίση σχεδόν ανώδυνα, επειδή το γουάν δεν ήταν (και δεν είναι) μετατρέψιμο νόμισμα, εξαιτίας ενός κρατικού προγράμματος κινήτρων, και επειδή απέκτησε πλεονέκτημα από την κρίση των άλλων ασιατικών κρατών.

[12] Η εφημερίδα ʽDie Zeitʼ γράφει για τη διαμάχη ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και τους ηγέτες των επαρχιών της Γκουανγκντόνγκ και της Σανγκάης, οι οποίοι αντιτάχθηκαν στις κρατικές επιδοτήσεις για τις επιχειρήσεις υφαντουργίας, παιχνιδιών και ηλεκτρονικών. (Die Zeit, 5 Φεβρουαρίου 2009)

[13] Βλπ. www.iht.com/articles/ap/2008/10/20/business/AS-China-Factory-Woes.php

[14] Βλπ. Staphany Wong: ʽImpacts of the Financial Crisis on Labour Conditions in Chinaʼ, 19 Δεκεμβρίου 2009, www.eu-china.net

[15] ʽChina Dailyʼ, 11 Νοεμβρίου 2008, www.chinadaily.com.cn/cndy/2008-11/11/content_7191436.htm

[16] CSMonitor.com, 28 Ιανουαρίου 2009, www.csmonitor.com/2009/0128/p04s01-woap.htm. Βλπ επίσης: http://www.ihlo.org/LRC/WC/010309.html

[17] ʽThe Straits Timesʼ, 20 Ιανουαρίου 2009

[18] ʽThe Straits Timesʼ, 20 Ιανουαρίου 2009

[19] Βλπ. επίσης την ʽSouth China Morning Postʼ, 17 Νοεμβρίου 2008. Και πάλι, υπάρχουν αλληλοσχετιζόμενα φαινόμενα: ο τομέας κατασκευής παιχνιδιών χτυπήθηκε από σκάνδαλα γύρω από τη χρήση τοξικών υλικών, ο τομέας της υφαντουργίας είδε τα εργοστάσια να μεταφέρονται στο Βιετνάμ, (βλπ. επίσης το ʽChina Labour Bulletin: Migrant workers worst hit by textile factory slowdownʼ, www.clb.org.hk/en/node/100322).

[20] Πηγή: συζητήσεις με εργάτες στην Κίνα. Τα διευθυντικά στελέχη πιέζουν τους εργάτες να πάρουν ʽάδεια διακοπώνʼ αντί να τους απολύσουν, προσδοκώντας οι εργάτες να παραιτηθούν μόνοι τους, κάτι το οποίο θα γλίτωνε την εταιρία από την πληρωμή της αποζημίωσης.

[21] Ο αριθμός των ανέργων στις πόλεις επίσης αυξήθηκε. Επίσημα, είναι περίπου 4,2%, αλλά οι Κινέζικη Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών το υπολογίζει γύρω στο 9,4% (ʽThe Straits Timesʼ, 20 Ιανουαρίου 2009). Αυτό συμπεριλαμβάνει μόνο τους ανθρώπους με καταχωρημένη αστική κατοικία (hukou) (όχι τους μετανάστες εργάτες). Η ανεργία στην ύπαιθρο εκτιμάται γύρω στο 20% (ʽWashington Postʼ, 13 Ιανουαρίου 2009, www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/01/12/AR2009011203014.html)

[22] Ένα παράδειγμα: http://uk.reuters.com/article/latestCrisis/idUKPEK226188

[23] Chinacsr.com, 13 Ιανουαρίου 2009, www.chinacsr.com/en/2009/01/13/4173-acftu-campaigns-for-chinese-workers-back-pay/ . Η κυβέρνηση έχει σταματήσει να δημοσιεύει τακτικά αριθμούς για την κοινωνική δυσαρέσκεια εδώ και μερικά χρόνια.

[24] Η ʽSunday Timesʼ έγραφε στις 1 Φεβρουαρίου 2009 ότι στο Λίνφεν της επαρχίας Σάνχσι, δημοσιογράφοι της τηλεόρασης απολύθηκαν μετά την προσπάθειά τους να καλύψουν μια κατάληψη εργοστασίου από 6.000 εργάτες της υφαντουργίας: http://business.timesonline.co.uk/tol/business/economics/article5627687.ece .

[25] Τα 2/3 από αυτό το ποσό πρέπει να καλυφθεί από τις επαρχίες και τους δήμους, αλλά υπάρχει το ενδεχόμενο να αντιμετωπίσουν προβλήματα αν βάλουν τόσα χρήματα (ʽInternational Herald Tribuneʼ, 23 Ιανουαρίου 2009, www.iht.com/articles/2009/01/22/business/yuan.2-413647.php). Καθώς τα περισσότερα χρήματα πηγαίνουν στις υποδομές και άλλα κατασκευαστικά έργα, η κρίση στον εξαγωγικό τομέα δεν θα υποχωρήσει. Για την αντιμετώπιση της μειωμένης κατανάλωσης στις ΗΠΑ μέσω της αύξησης των εξαγωγών σε άλλες χώρες (ΕΕ) και της μεγαλύτερης εγχώριας κατανάλωσης η κυβέρνηση πρέπει να επανέλθει με άλλα σχέδια. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Κίνα διαθέτει τα μέσα για αυτό το πρόγραμμα κινήτρων: έχει ακόμα μικρό χρέος, μικρό έλλειμμα προϋπολογισμού και μεγάλα αποθεματικά συναλλάγματος.

[26] Μόλις ένα χρόνο πριν υπήρξαν διαφωνίες για το αν η κινέζικη οικονομία θα αναθερμανθεί με ένα ρυθμό ανάπτυξης πάνω από 10% ετησίως, και υποστηρίχθηκε ότι θα έπρεπε να μειωθεί σε ένα ʽλογικόʼ επίπεδο: ένα 7 με 8% θεωρήθηκε καλός στόχος.

[27] Reuters, 20 Φεβρουαρίου 2009: http://sg.news.yahoo.com/rtrs/20090220/tap-oukwd-uk-china-workers-03b3b4c.html

[28] Βλπ. http://www.ihlo.org/LRC/WC/010309.html

[29] Σύμφωνα με την κυβέρνηση το εισόδημα στις πόλεις είναι κατά 3,4% υψηλότερο από το αγροτικό εισόδημα. Η οικολογική καταστροφή, η ξηρασία, οι θύελλες, οι κατασχέσεις και οι εξώσεις επιδεινώνουν περεταίρω την κατάσταση στην ύπαιθρο.

[30] Θα είναι κρίσιμο το αν η νέα αγροτική νομοθεσία θα οδηγήσει σε μια διαδικασία συγκέντρωσης στη γεωργία – ακολουθώντας τις προθέσεις της κυβέρνησης- και το αν ο ακτήμων πληθυσμός θα αυξηθεί.

[31] Victor Shih στο rgemonitor.com, 9 Ιανουαρίου 2009, www.rgemonitor.com/asia-monitor/255032/will_job_losses_lead_to_social_unrest_my_take . Μπορούμε επίσης να δούμε την κατάσταση όπως στο Θιβέτ το Μάρτιο του 2008, όταν οι διακρίσεις και η (πολιτική και πολιτιστική) καταστολή σε βάρος των Θιβετιανών, μαζί με κοινωνικούς παράγοντες, οδήγησαν σε εξεγέρσεις που διήρκησαν μέρες.

[32] Αυτή είναι κατά κάποιο τρόπο η συνέχιση της ρατσιστικής προπαγάνδας της δεκαετίας του ʼ90, όταν οι μετανάστες εργάτες παρουσιάζονταν σαν ʽαμόρφωτοι χωριάτεςʼ, υπεύθυνοι για ο,τιδήποτε, από την εγκληματικότητα μέχρι τις ασθένειες και την ηθική παρακμή στις πόλεις.

[33] ʽThe Observerʼ, 25 Ιανουαρίου 2009, www.guardian.co.uk/world/2009/jan/25/china-globaleconomy .

[34] Η καταστολή της πολιτικής ανυπακοής και αντίστασης – η οποία είναι συνήθως διαχωρισμένη από τους εργατικούς αγώνες – έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Με την παρούσα κρίση και την κοινωνική ένταση είναι δύσκολο να αναμένουμε ότι το καθεστώς θα χαλαρώσει τα λουριά. Η επέκταση των τοπικών εκλογών, όπως σχεδιαζόταν στη Σενζέν, ακυρώθηκε. Ένας αξιωματούχος του Κόμματος δήλωσε: ʽΑν είχαμε διακαίωμα ψήφου τώρα, θα καταλήγαμε σαν την Ταϊλάνδη (ʽNew York Timesʼ, 19 Δεκεμβρίου 2009, ww.nytimes.com/2008/12/19/world/asia/19china.html). Αναφερόταν στη διαμάχη ανάμεσα σε δυο κόμματα στην Ταϊλάνδη για την κρατική εξουσία στα τέλη του 2008, η οποία οδήγησε στον αποκλεισμό των αεροδρομίων της Μπανγκόκ.

[35] Η αύξηση των κινέζικων αποθεματικών συναλλάγματος έχει επιβραδυνθεί, αλλά δεν υπάρχει κάποια ξεκάθαρη πτώση στην αγορά αμερικάνικων κρατικών ομολόγων ως τώρα. Οι εξαγωγές της Κίνας μειώθηκαν, αλλά υπήρξε ακόμα μεγαλύτερη μείωση των εισαγωγών (rgemonitor.com, 16 Ιανουαρίου 2009, www.rgemonitor.com/asia-monitor/255114/secrets_of_safe_a_sharp_slowdown_in_reserve_growth_and_large_hot_outflows_in_q4).